Grunnmatseðill er 5 vikna rúllandi seðill

A = Almennt fæði, sem samanstendur af kjöt- , fisk- og grænmetisréttum.

Ekki er hrásalat með almennu fæði.

• A1 = Almennt fæði sem hentar flestum sjúklingum.

• A2 = Samanstendur af réttum sem auðvelt er að borða og henta öldruðum. Pasta eða lasagna er ekki á matseðli og einungis einstaka sinnum hrísgrjón. Ávextir eiga að vera mjúkir, svo sem ávaxtasalat, melónur og niðursoðnir ávextir.

• A3 = Grænmetisfæði inniheldur egg og mjólkurafurðir og hrásalat fylgir með máltíðinni í hádegi og stundum á kvöldin.

• A4 = Matseðill sem er aðlagaður þörfum barna og unglinga. Á matseðli er hrátt grænmeti í hádegi en soðið grænmeti á kvöldin.

M = Almennt fæði, með breyttri áferð eða maukað

Ætlað þeim sem eiga erfitt með að tyggja eða kyngja fæði með venjulegri áferð. Mismunandi er hversu mikið fæðið þarf að vera maukað. Hægt er að velja um þrjár mismunandi áferðir :

• M1 = Almennt fæði með breyttri áferð á kjöti

• M2 = Maukað fæði, örðulausir eftirréttir (þykktir)

• M3 = Fínmaukað fæði, örðulausir eftirréttir (þykktir)

RDS = Fæði ætlað sjúklingum með sykursýki, hjartasjúkdóma og ýmsa efnaskiptasjúkdóma

RDS1 og RDS2

• Skammtar eru stærri en á almennu fæði en gefa jafn mikla orku.

• Í hádegi er hrásalat ásamt soðnu grænmeti með matnum. Eftirréttir eru oftast ávextir.

Ætlað sjúklingum sem eiga við mikla tyggingar- og kyngingarerfiðleika að stríða og einnig fyrst eftir aðgerð.

Fæðið uppfyllir ekki næringarlegar þarfir einstaklingsins og því er það einungis notað í mjög stuttan tíma.

• F1 = Fljótandi fæði inniheldur ýmist hafraseyði, ávaxta- og kraftsúpur, mjólkurvörur og næringardrykki. Hægt er að fá fljótandi fæði mjólkurlaust (og sykurlaust ef ósk er um það).

• F2 = Tært fljótandi fæði inniheldur ýmist hafraseyði, kjötseyði, ávaxtasúpur og safa.

• F3 = Þykkfljótandi fæði inniheldur ýmist hafraseyði, ávaxta- og kraftsúpur, mjólkurvörur og næringardrykki. Hægt er að fá fæðið mjólkurlaust. Fæðið er með þykkari áferð en F1.

• F4 = Fljótandi fæði inniheldur kaldar mjólkur- og ávaxtasúpur (TONES).

Fæðið er ætlað 3-5 fyrstu dagana eftir aðgerð á meltingarvegi. Það brúar bilið milli fljótandi fæðis og almenns fæðis.

• Fæðið er auðmeltanlegt og trefjasnautt

Forðast er að gefa mat í raspi, nautakjöt, unnar kjötvörur, reyktan og kryddaðan mat. Einnig skyr, hrátt grænmeti og bragðsterkt (rammt) grænmeti, til dæmis maískorn, lauk, baunir og rósakál.

Fæði sem byggir á almennu fæði eins og hægt er og ætlað þeim sem hafa litla matarlyst en þurfa jafn mikla orku og próteinþéttara fæði en almenna fæðið er.

Mikilvægt er að bjóða millibita á deildum á milli máltíða og að sjúklingur biðji um það sem hann getur hugsað sér að borða.

• Magn grænmetis er minna en á almennu fæði.

• Eftirréttir eru sérlagaðir eða rjómi skammtaður með ef sá á almennu fæði er orkurýr, til dæmis ef um er að ræða ávaxtasalat þá er þeyttur rjómi skammtaður með.

Orku- og próteinþétt fæði er:

• afgreitt í einni skammtastærð, um 1.700 he/dag

• mikið að ryðja sér til rúms innan spítalans

Dæmi um það er staðlað fæði á krabbameinsdeild 11E.

Fæðið er ætlað sjúklingum með lélega meltingu, skert fitufrásog, lifrarsjúkdóma og stuttan þarm.

Almennt fæði er notað eins mikið og hægt er, þó eru sumar fæðutegundir útilokaðar, eins og unnar kjötvörur.

Sósur eru sérlagaðar í flestum tilfellum.

Fæðið er ætlað sjúklingum með skerta nýrnastarfsemi og lifrarsjúkdóma.

Magn próteina er mismunandi; 50 g og 60 g og er það ákvarðað af lækni eða næringarráðgjafa.

• Almennt fæði er notað eins og hægt er en magn kjöts, fisks, eggja og mjólkurvara er takmarkað.

• Meðlætið er það sama og á almennu fæði.

• Sósur og eftirréttir eru oft sérlagaðir og þá gjarnan orkubættir með rjóma eða að rjómi er notaður út á.

Fæðið er ætlað sjúklingum með það skerta nýrnastarfsemi að þeir þurfa að fara í blóðskilun reglulega.

Almennt fæði er til grundvallar þessu fæði með undantekningum.

• Fæðið er snautt af natríum (salti), kalíum og fosfati sem þýðir að það er ekki boðið upp á banana, apríkósur, kíví, mjólkurafurðir og reykt og saltað kjöt og fisk.

• Vökvi er takmarkaður og því eru súpur lítið notaðar.

• Eftirréttir eru almennt orkuríkir og til dæmis rjómabættir.

Fæðið er ætlað sjúklingum sem draga þurfa úr saltneyslu sinni, til dæmis vegna hækkaðs blóðþrýstings og hjartasjúkdóma (hjartabilunar).

Almennt fæði er notað eins og hægt er þar sem það er að upplagi lágt í natríum eða < 2000mg.

Eftirréttir eru sérvaldir og sérlagaðir í flestum tilfellum, til dæmis eru kraftsúpur útilokaðar.

Unnar kjöt og fiskvörur eru ekki gefnar og sósur eru sérlagaðar.

Ef einstaklingur þarf sérstaklega saltsnautt fæði ber að panta slíkt í gegnum næringarráðgjafa eða hafa samband við sérfæðisskrifstofu.

Fæðið er ætlað sjúklingum sem eru með bælt ónæmiskerfi vegna hvítblæðis, lyfjameðferðar og/eða geislameðferðar.

• Almennt fæði er notað til grundvallar nema sneytt er hjá hráu grænmeti og skornum ávöxtum.

• Einungis er boðið upp á soðið grænmeti og ávexti með þykku hýði, til dæmis banana.

• Gæta þarf að öllum áhöldum og borðbúnaði sem notaður er við framleiðslu og framreiðslu fæðisins.

Starfsfólk eldhúss hefur sérstakar vinnureglur við meðhöndlun fæðisins og er mikilvægt að starfsfólk deilda viðhafi slíkt hið sama og gæti þess að bakkinn standi ekki opinn eða sé opnaður fyrr en við rúm einstaklingsins.

Fæðið er ætlað þeim sem vilja ekki mjólkureftirrétti.

Almennt fæði er lagt til grundvallar en eftirréttir sem innihalda mjólk eru útilokaðir.

Dæmi um slíka eru vellingar, ís, sumir búðingar og súpur.

• Fæðið er ætlað þeim sem eru með mjólkursykursóþol.

• Fæðið er í meginatriðum eins og almennt fæði nema það inniheldur fáar eða engar fæðutegundir sem innihalda mjólkursykur.

• Síðdegis- og kvöldhressing er sérvalin.

• Fæðið er ætlað þeim sem eru með glútenóþol.

• Fæðið er í meginatriðum eins og almennt fæði nema það inniheldur engar fæðutegundir sem innihalda glúten.

• Síðdegis- og kvöldhressing er sérvalin.

Fæðið er ætlað sjúklingum sem hafa ofnæmi fyrir ýmsum fæðutegundum. Ofnæmisvakar eru mismunandi, þeir algengustu eru:

• sojaafurðir

• mjólk

• hveiti

• glúten

• egg

• fiskur

• hnetur

• latex

• maís

• nikkel