Insúlín er áhættusamt lyf. Óviðeigandi eða röng meðferð sjúklinga með sykursýki á sjúkrahúsi leiðir til lakrar stjórnunar glúkósa og getur leitt til sárasýkinga eftir aðgerð, lengri legu á sjúkrahúsi, endurinnlagna og dauðsfalla sem hefði mátt koma í veg fyrir. Stór hluti lyfjaatvika sem tilkynnt er um á Landspítala snúast um insúlin og tengjast mörg hver skorti á verkferlum og þjálfun starfsfólks í réttri notkun insúlíns.

Inngrip til að bæta insúlínöryggi er tilraunaverkefni á einni af lyflækningadeildum Landspítalans. Lausnir fela í sér:

• Aðgengilegar leiðbeiningar um ávísun insúlíns, sérstaklega við hækkun blóðsykurs.

• Starfsfólk er minnt á að mæla reglulega blóðsykur.

• Þjálfun starfsmanna og fræðsla um örugga notkun insúlíns.

• Klínískum teymum gert auðveldara að bregðast við niðurstöðum blóðsykurs sem eru utan viðmiðunarmarka.

Verkefnahópurinn er nú að meta áhrif þessara inngripa. Lausnir sem virka verða gerðar aðgengilegar öðrum legudeildum á Landspítala og Akureyri.

1. Skilningur á ávísanamynstri ópíóíða á Íslandi

Unnið er að greiningu á mynstri ópíóíða ávísana á Íslandi. Tilgangur rannsóknarinnar er að meta hvaða sjúklingahópar fá endurnýjaða ópíóíða lyfseðla, hvers konar ópíóíða þeir fá og hvaða greinar læknisfræðinnar eru fyrirferðarmestar í þessum lyfjaávísunum.

Niðurstöðurnar munu gera stýrihópi um áhættusöm lyf kleift að ákvarða grunnorsakir þess að sala á ópíóíðum er mest á Íslandi samanborið við önnur Norðurlönd (Ritstjórn NOMESCO Health Statistics, 2020) og hvers vegna rannsóknarniðurstöður sýna endurtekið að 10% sjúklinga sem ekki glímdu áður við ópíóíðafíkn hafa orðið langtíma notendur eftir skurðaðgerð (Steen T, Lirk PB & Sigurdsson MI, 2019) (Ingason AB et al., 2022).

Áætlað er að niðurstöður rannsóknarinnar verði kynntar vorið 2022 og umbótaátaki verður hrundið af stað um haustið.

2. Niðurtröppun ópíóíða í heilsugæslu

Ávísun ópíóíða í heilsugæslu er eitt af forgangsverkefnum Þróunarmiðstöðvar íslenskrar heilsugæslu. Bein ávísunargögn verða aðgengileg öllum heilsugæslustöðvum og öllum heimilislæknum á Íslandi til að stuðla að aukinni vitund um ávísunarmynstur (í gegnum Gagnasýn).

Einnig er verið að þýða upplýsingabækling um ópíóíða niðurtröppun á íslensku (af www.deprescribing.org). Þetta úrræði miðar að því að bæta samskipti sjúklinga og umönnunaraðila við lækna varðandi niðurtröppunarferlið. Upplýsingarnar eru í samræmi við gagnreyndar leiðbeiningar um niðurtröppun, skrifaðar á einföldu máli.

3. Skynsamlega ávísun lyfja með ávanahættu

Í undirbúningi er verkefni á vegum Þróunarmiðstöðvar íslenskrar heilsugæslu(ÞÍH) sem hefur að markmiði eins og nafnið bendir til að stuðla að skynsamlegri ávísun þessarra lyfja. Fundað verður með læknum allra heilsugæslustöða, ávísanir stöðvanna skoðaðar í Gagnasýn í Sögu og hvatt til aðgerða sem gætu stuðlað að skynsamlegri ávísun lyfjanna. Dæmi um þætti sem gætu stuðlað að árangri:

• Verklag við endurnýjun lyfja,

• verkfæri sem geta stutt við niðurtröppun

• þróun annarra úrræða en lyfja við vanda skjólstæðinganna

Fræðslubæklingurinn Þér kann að vera hætta búin, sem fjallar um róandi lyf og svefnlyf getur hjálpað einstaklingum að meta í samvinnu við heilbrigðisstarfsmenn, hvort þeir geti fetað veg að betri heilsu og hafið niðurtröppun róandi lyfja eða svefnlyfja.

Á nokkrum stöðum í heilsugæslunni hefur þegar verið unnið að þáttum sem stuðla að skynsamlegri ávísun lyfja með ávanahættu m.a. á Heilsugæslunni í Efra Breiðholti sem kynnti verkefnið og árangurinn af því á Læknadögum í mars 2022, sjá samantekt (pdf).

Á Landspítala er unnið að því að bæta ávísun og meðferð warfaríns. Einstök klínísk teymi nota nú mismunandi aðferðir til að fylgjast með legusjúklingum sem fá warfarín. Nýleg rannsókn á atviki leiddi í ljós ýmsar grunnorsakir sem tengjast meðhöndlun warfaríns:

• ein þeirra varðar skort á öryggisnetum í rafrænu ávísanakerfi sjúkrahússins (meðferð) sem eiga að tryggja að fylgst sé með sjúklingum á warfaríni með viðeigandi millibili,

• önnur er skortur á samræmdri meðferð sjúklinga á warfaríni á mismunandi deildum.

Nýjar reglur hafa verið forritaðar í Therapy fyrirmælakerfið á Landspítala þar sem warfaríni er aðeins ávísað í 3 daga og síðan minnt á að endurskoða skammtinn áður en ávísað er áfram. Þetta var nýlega reynt á hjartadeild og sýnt var fram á að það skilar árangri. Þessar reglur er nú í prófun á öldrunardeildum og verða sendar öðrum deildum og sjúkrahúsum þegar sýnt er fram á að þær virka vel við þessar aðstæður.

Frekari rannsóknir standa nú yfir á aðgengi upplýsinga sem varða ávísanir á warfaríni. Upplýsingar um warfarín skömmtun eru sem stendur ekki aðgengilegar öllum heilbrigðisstarfsmönnum á stofnunum. Ef sjúklingur er í umsjón blóðþynningarteymis utan Landspítala eru þessar upplýsingar ekki aðgengilegar starfsfólki sjúkrahússins við innlögn sjúklings. Sama er uppi á teningnum þegar sjúklingar eru útskrifaðir af sjúkrahúsi og þurfa á umönnun teymis að halda í annarri heilsugæslu.

Upplýsingar um warfarín skömmtun eru tiltækar í mörgum ósamþættum kerfum á heilbrigðisstofnunum sem skapar meiri hættu á mistökum þegar sjúklingar flytjast á milli stofnana.

Nú er verið að þróa staðlaða hááhættulyfjaskrá í samvinnu Landspítala og Sjúkrahússins á Akureyri sem er byggð á APINCHS skammstöfuninni. Tilgangurinn er að bæta lyfjaafgreiðslu, undirbúning og lyfjagjöf á legudeildum.

Nú er verið að fá hjúkrunarfræðinga á völdum deildum til að ákvarða hvernig hægt er að nýta þennan lista til að bæta 6Rs (6R við lyfjatiltekt, lyfjagjöf og skráningu).