Dómur Hæstaréttar Íslands nr. 14/2022

Dómur Hæstaréttar 28. september 2022 í máli nr. 14/2022: Þrotabú Pressunnar ehf. gegn íslenska ríkinu.

REIFUN

Þrotabú P höfðaði mál á hendur Í og krafðist riftunar á tveimur greiðslum sem inntar voru af hendi af þriðja aðila til Í vegna skulda P og námu samtals 70.787.549 krónum. Var annars vegar um að ræða greiðslu að fjárhæð 1.599.049 krónur en hins vegar að fjárhæð 69.188.500 krónur. Beiðni P um áfrýjunarleyfi var afmörkuð við úrlausn um riftun greiðslunnar að fjárhæð 69.188.500 krónur og var leyfið veitt um þau atriði sem leyfisbeiðnin var reist á. Í áfrýjunarstefnu og gagnáfrýjunarstefna var sakarefnið aftur á móti ekki afmarkað með þeim hætti heldur tók til beggja krafnanna. Með vísan til 3. mgr. 177. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála var heimild Í til gagnáfrýjunar ekki talin sæta takmörkunum hvað sem leið mögulegri afmörkun áfrýjunar í aðalsök á grundvelli áfrýjunarleyfis. Voru því kröfur vegna beggja greiðslnanna teknar til efnismeðferðar. Í málinu byggði þrotabúið á því að umræddar greiðslur hefðu rýrt greiðslugetu P verulega og væru því riftanlegar á grundvelli 134. gr. laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl. Þá var byggt á því að greiðslurnar hefðu á ótilhlýðilegan hátt verið Í til hagsbóta á kostnað annarra og leitt til þess að eignir P voru ekki til reiðu til fullnustu krafna kröfuhafa og því jafnframt riftanlegar á grundvelli 141. gr. sömu laga. Fram kom í dómi Hæstaréttar að við mat á skilyrðum riftunar samkvæmt XX. kafla laga nr. 21/1991 yrði fyrst og fremst tekið mið af því hvort og þá að hvaða marki ráðstöfun hefði haft áhrif á fjárhag þrotamanns og þar með hagsmuni og jafnræði kröfuhafa hans. Þá yrði að sýna fram á að þau verðmæti sem ráðstöfun lyti að hefðu ella runnið til skuldara. Sönnunarbyrðin um að framangreindar aðstæður væru fyrir hendi hvíldi á þrotabúi P. Vegna tímamarka 1. mgr. 134. gr. laga nr. 21/1991 varð greiðslunni að fjárhæð 1.599.049 ekki rift á þeim grundvelli en Hæstiréttur komst hinsvegar að þeirri niðurstöðu að þeir fjármunir sem um ræddi hefðu, hvað sem leið tilhögun greiðslunnar, tilheyrt P og verið ráðstafað með samþykki fyrirsvarsmanna þess félags. Var því staðfest niðurstaða Landsréttar um riftun greiðslunnar á grundvelli 141. gr. laganna. Var Í jafnframt dæmt til að greiða þrotabúi P sömu fjárhæð í bætur á grundvelli 3. mgr. 142. gr. laga nr. 21/1991. Á hinn bóginn var staðfest sú niðurstaða Landsréttar að hafna riftun greiðslunnar að fjárhæð 69.188.500 krónur. Í dómi Hæstaréttar kom fram P hefði hvorki sannað að umrædd greiðsla hefði borist P né verið félaginu á annan hátt aðgengileg eða til ráðstöfunar. Þá hefði ekki verið sýnt fram á að greiðslan eða andvirði hennar hefði runnið til P hefði ekki komið til ráðstöfunar hennar með umræddum hætti. Væri því ekki unnt að leggja til grundvallar að hún hefði skert greiðslugetu P verulega samkvæmt 1. mgr. 134. gr. laga nr. 21/1991 eða að um ótilhlýðilega ráðstöfun hafi verið að ræða sem hefði leitt til þess að eignir P hefðu ekki verið til reiðu til fullnustu krafna kröfuhafa félagsins eða leitt til skuldaaukningar kröfuhöfum til tjóns, sbr. 141. gr. sömu laga.