Fara beint í efnið

Allar bólusetningar geta valdið óþægindum sem við köllum aukaverkanir. Flestar aukaverkanir eru í raun afleiðing virkjunar ónæmiskerfisins sem er tilgangur bólusetningarinnar og eru yfirleitt þær sömu óháð bóluefni:

  • Hiti >38°, hrollur, vöðva/bein-/liðverkir

  • Óþægindi á stungustað

  • Þreyta og slappleiki, höfuðverkur, magaóþægindi

Þessi einkenni koma oftast fram innan sólarhrings frá bólusetningu og vara sjaldan lengur en 1-2 sólarhringa nema óþægindi á stungustað og eitlabólgur. Einkenni koma gjarnan hraðar fram eftir endurtekna bólusetningu. Óþægindi á stungustað geta verið eymsli eingöngu en stundum kláði, roði eða bólga. Þau vara oft lengur en sólarhring, jafnvel upp undir viku. Þessi einkenni þarf ekki að tilkynna til heilsugæslu/stofnunar sem bólusetti eða Lyfjastofnunar nema þau séu talin óvenju alvarleg. Nota má venjulega skammta af parasetamóli og/eða íbúprófeni ef einstaklingur þolir slík lyf, til að draga úr óþægindum ef einhver þessara einkenna koma fram eftir bólusetninguna.

Eitlabólgur, oftast í holhönd þeim megin sem bóluefni var gefið í handlegg eru sjaldgæfari en einnig tilkomnar vegna virkjunar ónæmiskerfis. Ef eitlabólgur koma fram víðar en á því svæði sem næst er stungustað við bólusetningu er rétt að hafa samband við heilbrigðisþjónustu s.s. heilsugæslu sem metur hvort tilefni er til frekari skoðunar eða meðferðar og tilkynnir til Lyfjastofnunar.

Mögulegar aukaverkanir COVID-19 bóluefna, aðrar en virkjun ónæmiskerfis

Hér er samantekt um helstu aukaverkanir sem Lyfjastofnun Evrópu hefur fjallað um og koma fram í fylgiseðlum COVID-19 bóluefna sem notuð hafa verið hér á landi á undanförnum árum.

Enn er sérstakt eftirlit með aukaverkunum þess bóluefnis sem er nú notað hér á landi (Comirnaty Omicron XBB.1.5), því er ástæða til að tilkynna ávallt fylgikvilla sem leiða til aðkomu heilbrigðisstarfsmanns eða þaðan af alvarlegri til Lyfjastofnunar

Bóluefni sem ekki eru lengur fáanleg á Íslandi en voru fáanleg og/eða notuð á einhverju tímabili árunum 2020-2023:

Mikilvægt að tilkynna um aukaverkanir

Öryggi bóluefna með sérstöku tilliti til bóluefna gegn COVID-19

COVID-19 bóluefnin komu á markað hraðar eftir að sjúkdómur gerði vart við sig en nokkuð annað bóluefni hefur gert. Hin gríðarmiklu áhrif sem faraldurinn hefur haft á heiminn allan hvöttu ferlið áfram á ýmsan hátt. Miklum fjármunum var veitt í rannsóknir á bóluefnum sem flýtti gríðarlega fyrir rannsóknarferli; rannsóknir á mismunandi stigum voru gerðar að verulegu leyti samhliða en ekki hver á eftir annarri með löngu millibili til að afla frekara fjármagns; og eftirliti leyfisveitenda var hagrætt til að flýta fyrir leyfisveitingum. Rannsóknahópar í bólusetningarannsóknum eru alla jafna mun stærri en í öðrum lyfjarannsóknum fyrir markaðssetningu (mörg þúsund en ekki hundruð), m.a. vegna þess að þegar aðeins er gefinn einn eða fáir skammtar af lyfi getur verið erfitt að finna nema algengustu aukaverkanir ef fáir þátttakendur eru í rannsókninni.

Rannsóknir á þeim bóluefnum sem nú eru komin á markað við COVID-19 tóku til tuga þúsunda þátttakenda sem bæði eykur verulega líkur á að finna allt niður í sjaldgæfar aukaverkanir í eftirliti á rannsóknartíma, en flýtti líka mjög fyrir því að nógu margar COVID-19 sýkingar kæmu fram í þátttakendum til að hægt væri að reikna út virkni sem er forsenda leyfisveitingarinnar.

Almennt er eftirlit með aukaverkunum bóluefna fremur stutt, þar sem ekki er um lyf sem er notað að staðaldri að ræða, og því er ekki ástæða til að óttast að skammur eftirfylgnitími fyrir leyfisveitingu þessara bóluefna dragi úr öryggi þess fyrir einstaklinga sem þiggja bólusetningu umfram önnur bóluefni á markaði. Það sem ekki er enn ljóst og þarf að fylgjast með er hversu langan tíma vörnin endist og hvort til komi þörf fyrir endurbólusetningar, einu sinni svipað og með lifrarbólgu B eða með einhverju millibili svipað og inflúensubólusetningar til að draga úr hættu á að faraldurinn komist aftur á flug í framtíðinni þótt böndum verði mögulega komið á hann með bólusetningum. 

Þjónustuaðili

Embætti land­læknis