Þung bifhjól

Akstursréttindi fyrir þung bifhjól

Til þess að fá akstursréttindi á þungt bifhjól, þarf ökumaður að:

hafa náð aldursskilyrðum
vera búin með viðeigandi ökunám eða ökuréttindi

Öryggi þitt á bifhjóli

Í samstarfi við Ökukennarafélagið og umferðardeild lögreglunnar á höfuðborgarsvæðinu hefur Samgöngustofa tekið saman eftirfarandi atriði sem vert er að tileinka sér svo hægt sé að njóta bifhjólaaksturs á sem öruggastan hátt. Góða ferð.

Hvað er bifhjól?

Í umferðarlögum er bifhjól skilgreint sem:

Vélknúið ökutæki sem ekki telst bifreið, dráttarvél eða torfærutæki og er aðallega ætlað til farþega- eða farmflutninga, á tveimur hjólum, með eða án hliðarvagns, eða á þremur eða fleiri hjólum með sprengirými yfir 50 sm³ sé það búið brunahreyfli og hannað til hraðari aksturs en 45 km á klst.

Þessi hjól eru yfirleitt kölluð þung bifhjól og eru þau með bláum skráningarnúmerum á hvítum grunni.

Þau geta krafist ólíkrar hæfni ökumanns, aksturslags, líkamsbeitingu, búnaðar o.s.frv. - allt eftir því til hverskonar aksturs þau eru ætluð. Þótt ökumaður sé vel þjálfaður til að aka einni gerð af hjóli er ekki þar með sagt að það eigi við um aðrar gerðir hjóla.

Hér eru nánari upplýsingar um létt bifhjól sem aðrar reglur gilda um.

Öryggisbúnaður, fatnaður og hjólið sjálft

Vertu viss um að búnaðurinn sé merktur CE stöðlum og ætlaður fyrir bifhjól og tiltekna notkun þess.

Hjálmar sem uppfylla lágmarks öryggisstaðal eru með innra fóður. venjulega er það um það bil 2,5 cm þykk pólýstýren froða. Stundum mun innra fóðrið ekki sjást, en þú ættir samt að geta fundið fyrir þykktinni.

Hjálmar sem uppfylla ekki lágmarks öryggisstaðla innihalda venjulega aðeins mjúka froðuhúð eða beina plastskel án bólstrunar.

Hjálmurinn þarf að vera CE merktur og ætlaður akstri á bifhjólum.
Hjálmurinn þarf að passa ökumanni vel og má ekki hafa orðið fyrir hnjaski.
Geymið hjálminn þannig að hann verði ekki fyrir miklum hita- eða rakabreytingum.
Mikilvægt er að kanna endingartíma hjálmsins hjá framleiðanda og/eða söluaðila en algengt er að endingartíminn sé 5 ár. Framleiðsludagur hjálms kemur fram á límmiða innan í hjálminum.

Gætið þess að eftirfarandi búnaður sé ætlaður akstri á bifhjóli, hæfi tiltekinni notkun hjólsins, hæfi íslenskum aðstæðum og sé samkvæmt evrópustöðlum - merktur CE.

Bifhjólafatnaður - getur verið samfestingur (búningur) eða jakki og buxur sem hægt er að festa saman. Fatnaðurinn skal vera úr sterku og viðnámsþolnu hlífðarefni.
Högghlífar eða svo kallaðar brynjur skulu vera í fatnaðinum og gerðar úr höggþolnum efnum.
Hanskar þurfa helst að vera með góðri högghlíf yfir hnúana og verja hendur vel fyrir kulda. Svonefndir vetrarhanskar henta yfirleitt best við akstur á íslandi.
Hlífðargleraugu geta verið mjög gagnleg þar sem þau veita skjól gegn ryki og skordýrum sem geta valdið skaða á augum. Jafnframt virka mörg slík gleraugu eins og sólgleraugu.
Skór eða stígvél sem eru með stífum ökla til að minnka líkur á öklabroti.
Hálskragi er oft notaður af þeim sem aka hjólum um torfæra vegi. Hann getur hlíft ökumanni við axla eða viðbeinsbroti auk þess sem kraginn dregur úr kælingu á hálsi. Hann dregur einnig úr þreytu í hálsvöðvum á langkeyrslu. Ef ekið er á hefðbundnum vegum á götuhjóli eða kappaksturshjóli er hálskragi ekki notaður.
Nýrnabelti geta dregið mjög úr alvarlegum meiðslum og skemmdum á líffærum. Þau geta virkað sem vörn fyrir það svæði baksins sem getur orðið varnarlaust ef jakki, sem ekki er festur við buxur, lyftist upp þegar ökumaður rennur eftir jörðinni. Það getur líka virkað sem vörn fyrir mjóbakið og hrygginn.
Uppblásin vesti, jakkar og buxur. Til er bifhjólaklæðnaður sem blæs upp á broti úr sekúndu og ver þannig ökumann bifhjólsins ef hann fellur af því. Komin er mjög góð reynsla af þessum búnaði og má segja að þetta sé ákveðin bylting í öryggi bifhjólafólks.
Endurskin. Gætið þess að það sé endurskin á fatnaðinum og veljið helst fatnað og hjálm sem er í áberandi litum. Til eru endurskinsvesti sem mælt er með að bifhjólafólk noti.

Aldur hjólbarða

Ástand hjólbarða og gæði þeirra er einn mikilvægast þátturinn í að tryggja öryggi þitt.

Miðað er við að endingartími hjólbarða sé að öllu jöfnu ekki meiri en 5 ár frá framleiðsludegi. Yfirleitt má sjá hann merktan með fjórum tölustöfum dot tölukóða á hlið hjólbarðans. Fyrsta númeraparið er vikan sem hjólbarðinn var framleiddur í og hitt parið er árið.

Dæmi: 2314 = 23. vika 2014

Hjólbarðarnir sem eru notaðir reglulega munu venjulega slitna töluvert áður en þeir sýna merki um öldrun. Hins vegar, geta hjólbarðar brotnað niður vegna útfjólublárra geisla, raka og óæskilegs hitastigs.

Hér er upptalning atriða sem geta hjálpað þér að meta ástand og gæði hjólbarða:

Athugaðu á hliðarveggjum hjólbarðans hvort sjá megi sprungur, sérstaklega ef hjólbarðarnir eru eldri en 4 ára.
Athugaðu hvort slitlagið sé aflagað en það getur bent til öldrunar.
Skoðaðu hjólbarðana þín sjónrænt reglulega.
Láttu fagmenn á hjólbarðaverkstæði meta ástand og gæði hjólbarðanna.

Of lítill loftþrýstingur

Of lítill loftþrýstingur í hjólbörðum getur skapað mjög mikla hættu. Það getur oft reynst erfitt að greina þetta og því er mikilvægt að mæla loftþrýstinginn reglulega.

Hættan af of litlum loftþrýstingi er sérstaklega mikil ef ekið er yfir ójöfnur, í beygjur og á einhverjum hraða. Hjólbarðar sem er með of lítinn loftþrýsting getur hitnað mjög mikið við akstur og þá er ekki aðeins að baninn (snertiflötur) hjólbarðans hitni heldur einnig hliðar hans en þær eru yfirleitt mun viðkvæmari en baninn.

Sumir hjólbarðar og þá sérstaklega gróf mynstraðir hjólbarðar með styrktum hliðum geta verið svo stífir að þótt það sé nánast enginn loftþrýstingur í þeim þá leggjast þeir ekki flatir undan þunga hjólsins. Þetta getur skapað lúmska hættu og krefst þess að loftþrýstingur sé mældur regulega.

Of mikill loftþrýstingur

Of mikill þrýstingur getur dregið úr viðnámi og veggripi hjólbarðanna. Helst skal mæla loftþrýstinginn á köldu dekki. Ráðlagður loftþrýstingur getur verið merktur á hjólinu sjálfu, Í handbók framleiðanda hjólsins eða á hliðum dekksins.

Í þeim kulda sem yfirleitt er hér á landi getur borgað sig að hafa loftþrýstinginn allt að tveimur pundum lægri en það sem mælt er með af framleiðanda hjólsins. Venjulega er loftþrýstingur í götumótorhjóladekkjum á bilinu 28 til 40 psi.

Velja þarf loftþrýsting með tilliti til hleðslu hjólsins og einnig aðstæðum á vegi. Hvort ekið sé á malarvegi, á grófum vegi, á sandi og við ýmsar aðrar aðstæður.

Hvaða hjólbarðar henta þínum akstri og hjóli?

Það eru margar og mjög mismunandi gerðir til af hjólbörðum sem henta ólíkum aðstæðum, veðráttu og hitastigi.

Gættu þess að hjólbarðarnir séu ekki hannaðir fyrir mun hærra hitastig en almennt er hér á landi. Hjólbarðar sem eru hannaðir fyrir brautarakstur í suður Evrópu geta verið allt of stífir fyrir íslenskar aðstæður.

Ný dekk geta í fyrstu verið hál og þarf að aka þeim töluvert til svo þau nái sem bestu veggripi. Kaldir vegir og köld dekk geta skapað hættulegar aðstæður.

Það er góð regla að kanna ástand og virkni eftirfarandi atriða á hjólinu áður en lagt er af stað:

Aðalljósa
Afturljósa
Hemlaljósa
Stefnuljósa
Hemla
Mynsturdýptar og gæða hjólbarða (sjá nánar undir liðnum hjólbarðar)
Loftþrýstings í hjólbörðum (sjá nánar undir liðnum hjólbarðar)
Spegla og stöðu þeirra (sjá nánar undir liðnum speglar)
Stýris
Flautu

Auk þessa borgar sig að kanna:

Ástand og gæði keðju
Hvort keðja sé hæfilega strekkt
Hvort smyrja þurfi keðju
Ástand bremsa
Athugið hvort skipta þurfi um bremsuklossa og/eða þrífa bremsudiska

Leitið til fagmanna ef á þarf að halda. verið með verkfærasett sem passar hjólinu svo hægt sé að annast smærri viðgerðir og t.d. lagfæringu á hjólbörðum.

Akstur á þungu bifhjóli

Hafið eftirfarandi í huga við akstur á þungu bifhjóli.

Vertu alltaf tilbúin/n að nauðhemla. Þetta á ekki síst við þegar þú nálgast gatnamót, ekur framúr eða ert við aðrar aðstæður þar sem gera má ráð fyrir að akstursleið þín skarist við aðra umferð.

Þótt það sé grænt ljós á leið þinni yfir gatnamót, eða þú eigir með öðrum hætti forgang, skaltu hafa það sem reglu að gá til beggja hliða því það getur verið að einhver virði ekki forgang þinn. Þá getur skipt sköpum að vera viðbúinn að hemla.

Þegar ekið er á bifhóli og þá sérstaklega þar sem er mikil umferð er getur skipt sköpum að viðhafa svokallaðan varnarakstur:

Vertu alltaf viðbúin/n því að bregðast við því óvænta
Vertu með hægri fótinn tilbúinn við fótbremsuna
Vertu með fingur tilbúna á stýrisbremsunni (hægra megin á stýrinu)
Vertu með fingur tilbúinn við flautu hjólsins
Vertu sem lengst í sjónsviði ökumanns sem verið er að aka framúr.
Ekki fara framúr ef þú nærð ekki að sjá augu bílstjórans í hliðarspegli bílsins - bíddu frekar
Vertu alltaf viðbúin því að þurfa að nauðhemla - með bæði fram og afturbremsu
Gerðu alltaf ráð fyrir að aðrir vegfarendur sjái þig ekki eða misreikni hraða hjólsins

Á bifhjóli má ekki vera með farþega nema ökumaður sé 20 ára eða eldri. Í þeim tilfellum er það aðeins heimilt ef framleiðandi staðfestir að hjólið sé gert fyrir farþega. Farþeginn verður þá að sitja fyrir aftan ökumanninn. Barn, sjö ára eða yngra, sem er farþegi á bifhjóli, skal sitja í sérstöku sæti því ætluðu. Ef á hjólinu er sæti fyrir farþega skal það einnig búið fóthvílum fyrir farþega. Á bifhjóli og hliðarvagni þess má ekki flytja fleiri farþega en ökutækið er ætlað til.

Ekki aka hraðar en leyft er og aðstæður leyfa. Leyfður hámarkshraði miðast við bestu mögulegu aðstæður á veginum.

Mörg dæmi eru um að ekið sé í veg fyrir bifhjól vegna þess að ökumaður bifreiðar hélt að það væri mun fjær, eða færi hægar, en raun bar vitni. Það er erfitt fyrir aðra ökumenn að meta hraða hjólsins og yfirleitt sýnist það fara hægar en raunin er.

Hafðu í huga að þú ert lítt sýnileg/ur öðrum ökumönnum og hagaðu akstri samkvæmt því. Stór hluti alvarlegra slysa er vegna þess að aðrir vegfarendur sáu ekki bifhjólið tímanlega og óku t.d. í veg fyrir það. Hættan á þessu er meiri því hraðar sem ekið er.

Auk þess að vera helst í fatnaði sem er í áberandi í litum og með endurskini eru hér nokkur mikilvæg atriði sem tryggt geta sýnileika þinn:

Að ökuljósin séu kveikt bæði á nóttu sem degi.
Að þú staðsetjir þig þannig í umferðinni að aðrir ökumenn sjái þig sem best.
Að þú staðsetjir þig þannig að þú sjáist sem best í baksýnis- og hliðarspeglum bíla sem á undan fara eða þú hyggst fara framúr.
Vertu með viðeigandi endurskin á hjólinu - hvítt að framan og rautt að aftan t.d. á hliðartöskum. Auk þess skulu vera gul endurskin á hliðum hjólsins t.d. í felguteinum
Notaðu alltaf stefnuljós en gættu þess að slökkva á þeim eftir að beygja er tekin.

Horfðu vel fram á veginn og leitastu við að greina vel allar mögulegar hættur sem geta verið framundan.

Sandur, olía og möl á vegi á vegi getur valdið því að þú missir grip og þ.a.l. jafnvægi - sérstaklega í beygjum.
Vatn á vegi dregur mjög úr veggripi og lengir hemlunarvegalengd
Yfirborðsmerkingar eins og á gangbrautum og víða við gatnamót eru mun hálari en malbik
Brunnlok geta verið hál
Ójöfnur og holur geta verið hættulegar og skal hægja ferðina og helst forðast að aka ofan í þær

Hafðu í huga að mögulega undankomuleið ef eitthvað óvænt gerist. Að þú hafir möguleika á að færa þig t.d. yfir að brún vegar eða út á vegöxl ef þú getur ekki stoppað í tæka tíð. Öruggast er þó að halda ætíð öruggri fjarlægð milli þín og ökutækis fyrir framan þig svo hægt sé að hemla örugglega.

Passaðu að horfa þangað sem þú ætlar að stefna en ekki á það sem þú ætlar að forðast að lenda á.

Þegar þú stöðvar á gatnamótum getur verið ágætt að stöðva þannig að þú sért ekki beint fyrir aftan næsta bíl heldur aðeins til hliðar - aftan við hann. Þetta er svo hægt sé að forða sér örugglega ef þú sérð í speglum að ökutæki fyrir aftan nær ekki að stöðva í tæka tíð. Þannig forðar þú þér frá því að lenda á milli tveggja bíla ef árekstur á sér stað.

Annað sem vert er að hafa í huga

Á íslandi er allra veðra von. Rigning, rok, frost og snjór geta skapað mikla hættu. Veggrip bifhjólsins er mjög lítið í samanburði við t.d. bíla og það skerðist mjög þegar ísing eða vatn er á vegi - svo ekki sé talað um ryk eða sandur.

Hvassviðri og sviptivindar geta feykt hjólinu út af veginum og eykst sú hætta því hraðar sem ekið er. Auk þess getur kuldi sem bifhjólamaður upplifir skapað mikla hættu og skert mjög hæfni hans til aksturs. Frestaðu því frekar för ef spáð er veðri sem skert getur öryggi þitt.

Geymdu hjólið helst innandyra í t.d. bílskúr. Ryðskemmdir geta komið fljótt fram ef hjólið er geymt í einhvern tíma utandyra.

Með tímanum lækkar hleðsla á rafgeymi. Til að koma í veg fyrir að hjólið sé straumlaust þegar ætlunin er að nota það, eftir langa geymslu, borgar sig að hafa geyminn tengdan við hleðslutæki á meðan á geymslu stendur. Gætið þess að hleðslutækið passi tilteknum rafgeymi.

Reynið að hafa hitastigið jafnt í geymslunni eða skúrnum og að það sé ekki of mikill raki í lofti.

Setjið ábreiðu yfir hjólið ef ætlunin er að geyma það í langan tíma.

Geymið hjólið á miðjustandara eða sérstökum standi (sé miðjustandari ekki til staðar). Það léttir þunga á fjöðrun hjólsins, sérstaklega að framan, og kemur í veg fyrir festu eða stirðleika í fjöðruninni.

Fylgdu umferðarreglum - sjálfs þíns vegna

Umferðarreglur og ýmsar þær takmarkanir sem þeim fylgja eru fyrst og fremst til að tryggja öryggi þitt og annarra í umferðinni. Förum því að lögum og reglum - þær eru ekki tilviljun.

Ýmsar mýtur og kjaftasögur eru til réttlætingar á ýmisskonar áhættuhegðun og akstursmáta sem er á skjön við lög og reglur. Ekki trúa þeim. Eins og fyrr sagði eru þessar reglur engin tilviljun og byggja á ítarlegum rannsóknum og reynslu sem vera kann að þú hafir ekki.