Fjárnám

Fjárnám er aðgerð sem sýslumaður framkvæmir að beiðni kröfuhafa  og felur í sér að taka veð í eignum skuldara, ef þeim er að dreifa, til tryggingar greiðslu krafna á hendur honum.

Skilyrði til fjárnáms

Kröfuhafi getur krafist fjárnáms hjá skuldara ef fyrir liggur svokölluð aðfararheimild, sem er heimild til að innheimta skuld með fjárnámi. Aðfararheimildir eru til dæmis dómar og úrskurðir dómstóla eða kröfur um skatta og önnur gjöld sem innheimt eru samkvæmt lögum af innheimtumönnum ríkissjóðs. 

Þannig er í sumum tilvikum hægt að krefjast fjárnáms án þess að á undan fari málsmeðferð fyrir dómstólum, til dæmis í tilvikum lögtakskrafna og skuldabréfa.

Kostnaður

Svokallað aðfaragjald, 13.000 sem greitt er í ríkissjóð, er bætt við kröfuna.

Þegar aðfararheimild liggur fyrir er hún send til sýslumanns sem boðar kröfuhafa og skuldara til fyrirtöku á skrifstofu sinni þar sem beiðni um fjárnám er tekin fyrir.

Skuldarinn er boðaður til fundarins með bréfi sem birt er af stefnuvotti eða sent með ábyrgðarpósti. Það hvernig fjárnámið fer fram ræðst meðal annars af því hvort skuldarinn, eða einhver fyrir hans hönd, mætir á fundinn eða ekki. Sá sem mætir fyrir annan einstakling þarf að hafa skriflegt umboð til þess frá viðkomandi.

Ef skuldarinn eða fulltrúi hans mætir er honum kynnt fjárnámsbeiðnin og gefinn kostur á að tjá sig um kröfuna. Ef skuldarinn hefur ekkert við hana að athuga en greiðir samt ekki kröfuna, þá er skorað á hann að benda á eignir sem hann kann að eiga og nægja til að tryggja greiðslu upphæðarinnar sem krafist er. 

Fyrirtöku fjárnámsins lýkur með mismunandi hætti eftir því hvort skuldarinn á eignir sem duga fyrir kröfunni eða ekki.

Ef skuldari á eignir

Ef skuldari á eignir sem nægja til að tryggja greiðslu kröfunnar er fyrirtökunni lokið með fjárnámi í þeim eignum. 

Sýslumaður skráir þá hvaða eignir það eru sem gert er fjárnám í og kröfuhafinn getur látið þinglýsa fjárnáminu á eignirnar þar sem það á við. Þannig eru lögð svokölluð veðbönd á eignina. Skuldaranum er óheimilt að fara með eign sem fjárnám hefur verið gert í á þann hátt að hún gæti eyðilagst eða verðmæti hennar minnkað. 

Fjórum vikum eftir að fjárnám hefur farið fram, getur kröfuhafi óskað eftir að eignin eða eignirnar verði seldar á nauðungarsölu og gengur þá ágóði sölunnar upp í greiðslu kröfunnar.

Í hverju er hægt að gera fjárnám?

Það er hægt að gera fjárnám í öllum eignum eða réttindum sem hægt er að meta til fjár og unnt er að tilgreina nægjanlega, til dæmis fasteignum, ökutækjum og kröfuréttindum.

Vissar eignir eru undanþegnar fjárnámi og eru þessar helstar:

• Lausafjármunir sem eru nauðsynlegir til að halda látlaust heimili.

• Munir sem hafa verulegt minjagildi ef verðmæti þeirra er ekki slíkt að undanþágan verði talin ósanngjörn gagnvart kröfuhafa.  

• Munir sem teljast nauðsynlegir vegna örorku eða heilsubrests, svo sem sérútbúnir bílar.

• Námsgögn sem eru nauðsynleg vegna skólagöngu.

• Munir sem nýttir eru til atvinnu að samanlögðu verðmæti allt að 50.000 kr.

Ef skuldari á ekki eignir

Ef skuldari á ekki nægar eignir til að tryggja greiðslu kröfunnar að fullu lýkur fyrirtöku sýslumanns með árangurslausu fjárnámi. Við það fá allir kröfuhafar, sem eiga gjaldfallna kröfu á hendur skuldaranum, heimild til að óska eftir því við héraðsdóm að bú hans verði tekið til gjaldþrotaskipta. Heimildin gildir í þrjá mánuði eftir að árangurslaust fjárnám er gert.

Fjárnámi frestað eða aflýst

Skuldarinn þarf að hafa samband við kröfuhafa til að semja um frest á fyrirtöku fjárnáms. Ef skuldarinn vill greiða kröfuna upp þarf hann að gera það í samráði við kröfuhafann og er þá fjárnámsbeiðnin afturkölluð af kröfuhafa.

Almennt er ekki veittur frestur á meðan á fyrirtöku stendur, nema báðir málsaðilar séu samþykkir því.

Kröfuhafi ber ábyrgð á skráningu árangurslauss fjárnáms á vanskilaskrá.  Sýslumenn geta ekki tekið út skráningar á vanskilaskrá nema að hann sé sjálfur kröfuhafi. Hafi skuldari ekki verið fjarlægður af vanskilaskrá getur hann gert athugasemdir við skráningu á vefnum Mitt Creditinfo með því að skrá sig inn með rafrænum skilríkjum.

Ef skuldari mætir ekki til fyrirtöku hjá sýslumanni 

Dagsetningu á fyrirtöku er ekki breytt.

Ef skuldarinn mætir ekki til fyrirtöku vegna fjárnáms þó svo að boðun með stefnuvotti eða ábyrgðarpósti hafi farið fram, er engu að síður hægt að gera fjárnám í eignum hans ef einhverjar eru. Skuldaranum er þá tilkynnt í hvaða eignum hafi verið gert fjárnám og fjórum vikum síðar getur kröfuhafi óskað eftir að eignirnar verði seldar á nauðungarsölu.

Ef ekki er hægt að ljúka gerðinni, til dæmis vegna vitneskju um að eignir séu til staðar og kröfuhafi búi ekki yfir nægum upplýsingum um þær, er heimilt að mæta á heimili skuldara eða á annan stað þar sem líklegt er að hitta á hann til að ljúka gerð og benda á eignir til að taka fjárnámi eða lýsa yfir eignaleysi.

Ef skuldari býr erlendis

Ef skuldari er ekki með lögheimili á Íslandi þarf ekki að boða hann til fyrirtöku heldur er heimilt að ljúka málinu án boðunar.