Norræn vöktun á mataræði, hreyfingu, holdafari og áfengis- og tóbaksnotkun

Hlusta

Embætti landlæknis hefur staðið fyrir norrænni vöktun á mataræði, hreyfingu og holdafari ásamt áfengis- og tóbaksnotkun hér á landi í samstarfi við rannsakendur frá Danmörku, Noregi, Finnlandi og Svíþjóð.

Fyrsta umferð könnunarinnar fór fram haustið 2011 og önnur umferð haustið 2014. Þátttakendur voru börn á aldrinum 7–12 ára og fullorðnir á aldrinum 18–65 ára. Foreldrar svöruðu könnuninni fyrir börn sín. Fyrirtækið Maskína sá um gagnasöfnun hér á landi en Norræna ráðherranefndin fjármagnaði kannanirnar. Þær sýna hvernig heilsuhegðun á Norðurlöndunum hefur þróast milli áranna 2011 og 2014 og gera það mögulegt að bera saman mataræði, hreyfingu og holdafar í löndunum fimm yfir tíma.

Fyrir dyrum stendur þriðja umferð könnunarinnar í mars og apríl 2024 og mun Gallup sjá um gagnasöfnunina hér á landi. Þá gefst þátttakendum kostur á að svara spurningum annað hvort í síma eða fylla út spurningalista á vefnum.

Niðurstöður norrænnar vöktunar 2014 - The Nordic Monitoring System 2011-2014. Status and development of diet, physical activity, smoking alcohol, and overweight.

Niðurstöður norrænnar vöktunar 2011 - Nordic monitoring of diet, physical activity and overweight.

Samtantekt. Norræn vöktun á mataræði, hreyfingu, holdafari og áfengis- og tóbaksnotkun. Útgefið 2017

Í kjölfar „Norrænu aðgerðaáætlunarinnar um bætta heilsu og lífsgæði með mataræði og hreyfingu 2006“ ákvað Norræna ráðherranefndin að framkvæma samnorræna könnun á mataræði og hreyfingu með það að markmiði að stuðla að bættri heilsu. Skipaður var vinnuhópur um verkefnið sem samanstóð af vísindafólki frá Danmörku, Finnlandi, Íslandi, Noregi og Svíþjóð. Verkefninu er stýrt af DTU, Danmörku. Fyrsta umferð könnunarinnar fór fram árið 2011, önnur umferð 2014 og sú þriðja 2024.

Þátttakendur í könnuninni eru spurðir hversu oft þeir borða tilteknar fæðutegundir. Matvælin eru valin þannig að þau endurspegli meðal annars gæði mataræðisins. Sýnt hefur verið fram á að fylgni er á milli neyslutíðni valinna fæðutegunda og hversu hollt mataræðið er í heildina.

Margar fæðutegundanna í spurningalistanum eru í opinberum ráðleggingum um mataræði og má til dæmis nota niðurstöðurnar til þess að leggja mat á hversu margir þátttakenda borða fisk tvisvar í viku, hversu margir borða ávexti og grænmeti fimm sinnum á dag, hvort þeir velja fyrst og fremst harða eða mjúka fitu í matargerð, hversu oft þeir neyta sælgætis og sætra drykkja. Að auki er spurt í könnuninni 2024 hversu oft þátttakendur borða kjöt, mjólkurvörur og belgjurtir, en þær spurningar má tengja við sjálfbærni mataræðisins.

Út frá upplýsingum spurningalistans er hægt að birta niðurstöðurnar eftir kyni, aldri og menntun.

Spurningalistinn veitir upplýsingar um hvort þátttakendur uppfylli opinberar ráðleggingar um hreyfingu. Spurningarnar eru mismunandi fyrir börn og fullorðna, þar sem ráðleggingar um hreyfingu eru mismunandi fyrir þá hópa. Þátttakendur eru spurðir um hreyfingu síðustu viku og hversu löngum tíma þeir hafi varið í miðlungs erfiða og erfiðari hreyfingu í frítíma sínum. Þátttakendur eru einnig spurðir um þann tíma sem þeir verja í virkan ferðamáta (göngur eða hjólandi) og um það hversu miklum tíma þeir verja fyrir framan sjónvarpsskjá, tölvu eða síma.

Þjónustuaðili

Embætti landlæknis