Fæðuofnæmi og óþol

Upplýsingar fyrir skóla og vinnustaði

Embætti landlæknis gefur út leiðbeiningar fyrir skólamötuneyti í leik-, grunn- og framhaldsskólum hvað varðar fæðuframboð og umgjörð máltíða þar sem einnig eru gefnar leiðbeiningar um matreiðslu fyrir nemendur með fæðuofnæmi eða óþol. Embætti landlæknis vinnur einnig með heilsueflandi nálganir á vinnustöðum með það að markmiði að stuðla að heilbrigðum lifnaðarháttum, heilsu og vellíðan allra.

Í handbókunum fyrir skólana er fjallað um mikilvægi þess að koma á móts við ólíkar þarfir nemenda með tilliti til ofnæmis og óþols að fenginni sjúkdómsgreiningu og vottorði frá lækni. Þar kemur einnig fram að nauðsynlegt sé að fá skýrar og greinargóðar upplýsingar frá foreldrum/forráðamönnum um hvers konar fæði barnið þarf og hvað það má alls ekki fá. Það tekur oft tíma að læra á ofnæmi eða fæðuóþol og foreldrar/forráðamenn þurfa því að gefa bestu upplýsingarnar um hvað hentar þeirra barni. Einnig geta einstaklingar verið með fæðuofnæmi fyrir fæðutegundum sem ekki eru á lista yfir algenga ofnæmisvalda. Í slíkum tilfellum getur verið erfiðara að finna þessar fæðutegundir í innihaldslýsingu þar sem að matvælaframleiðendur þurfa einungis að merkja sérstaklega með hástöfum eða feitletra í innihaldslýsingu fæðutegundir sem flokkast sem algengir ofnæmisvaldar samkvæmt reglugerð sem gildir á evrópska efnahagssvæðinu.

Mikilvægt er að skólar fái ávallt innihaldslýsingar fyrir matvæli sem eru pöntuð. Matvælaframleiðendur geta breytt uppskriftum í vörum sínum og því þarf ávallt að fara yfir innihaldslýsinguna.

Að lokum þarf að hafa í huga að ofnæmi hjá börnum getur breyst milli ára og þess vegna þurfa skólinn og foreldrar/forráðamenn að fara reglulega saman yfir þessi mál.

Það er valfrjálst fyrir skóla að taka þátt í heilsueflandi starfi í samstarfi við embætti landlæknis. Fyrir þau sem taka þátt er veittur aðgangur að gátlistum sem meðal annars fjalla um aðgengi að hollum mat en þar er einnig fjallað um fæðuofnæmi og óþol.

Í gátlistunum er rík áhersla lögð á að starfsmönnum mötuneyta bjóðist að afla sér reglulega endurmenntunar, svo sem að sækja námskeið um gerð sérfæðis fyrir einstaklinga með fæðuofnæmi og fæðuóþol.

Einnig þarf að passa vel að allt starfsfólk mötuneyta viti hvaða nemendur eru á sérfæði, að til séu verklagsreglur og þeim fylgt.

Grunn- og framhaldsskólar eru einnig beðnir um að fara reglulega yfir hversu margir nemendur eru í áskrift að skólamat. Þá eru skólar á öllum stigum einnig beðnir um að kanna reglulega ánægju nemenda, foreldra og starfsfólks með skólamatinn. Í könnun til foreldra/forráðamanna er spurt um ástæður þess ef barnið þeirra er ekki í mataráskrift þar sem ofnæmi og óþol gæti verið einn svarmöguleikinn. Í flestum skólum landsins eru börn með ofnæmi eða óþol og því mikilvægt að fylgjast vel með því að þau hafi jafnan aðgang að skólamatnum eins og aðrir nemendur.

Heilsueflandi vinnustaður

Heilsueflandi vinnustaðir er nálgun á vegum embættis landlæknis í samstarfi við Vinnueftirlit ríkisins og VIRK Starfsendurhæfingarsjóð sem hófst formlega í febrúar 2019. Innleiðing á heilsueflandi vinnustað er ákvörðun stjórnenda og starfsfólks vinnustaðarins. Í heilsueflandi vinnustað er lögð áhersla á marga þætti sem snúa að heilsu starfsfólks svo sem hollt mataræði og öruggt og heilsusamlegt vinnuumhverfi. Sett eru viðmið fyrir hvern málaflokk og í viðmiðum fyrir mataræðið á vinnustað kemur fram að upplýsingar um innihald framreiddra rétta skuli vera sýnilegar starfsfólki sem og að komið skuli á móts við ólíkar þarfir starfsfólks með tilliti til mataræðis, til dæmis vegna ofnæmis og óþols.

Ef þörf er á aðstoð við gerð sérfæðis er hægt að fá upplýsingar hjá Astma- og ofnæmisfélaginu um námskeið og fræðsluefni.

Einnig eru margvíslegar upplýsingar um nauðsynlegt verklag við gerð sérfæðis í handbókum fyrir skóla frá embætti landlæknis.

Að lokum má nefna að sveitarfélög og vinnustaðir geta leitað til næringarfræðings ef þörf er á frekari aðstoð við gerð sérfæðis.