Fara beint í efnið

Ísland.is appið

Með ríkið í vasanum

Prentað þann 30. júlí 2025

Eldri útgáfa reglugerðar gilti á tímabilinu 15. okt. 2013 – 31. maí 2017 Sjá núgildandi
Sýnir breytingar gerðar 15. okt. 2013 af rg.nr. 899/2013

1188/2008

Reglugerð um gæði og öryggi við meðhöndlun frumna og vefja úr mönnum.

I. KAFLI Almenn ákvæði.

1. gr. Markmið.

Í þessari reglugerð er mælt fyrir um gæða- og öryggiskröfur, sem gerðar eru til meðhöndlunar frumna og vefja úr mönnum og sem ætlaðar eru til notkunar í mönnum. Markmið hennar er að tryggja öfluga heilsuvernd, þ.e. öryggi gjafa og þega, og gæði frumna og vefja til að koma í veg fyrir að smit berist með frumum og vefjum.

2. gr. Gildissvið.

Reglugerð þessi gildir um:

a) Gjöf, öflun og prófun á frumum og vefjum, vinnslu, varðveislu, geymslu og dreifingu á frumum og vefjum úr mönnum, sem ætluð eru til notkunar í mönnum.
b) Framleiðslu afurða, sem unnar eru úr frumum og vefjum og ætlaðar eru til notkunar í mönnum. Eigi að nota frumur og vefi til framleiðslu lyfja og lækningatækja gildir þessi reglugerð einungis hvað varðar öflun, gjöf og prófun.
c) Starfsemi vefjamiðstöðva.

Reglugerð þessi gildir ekki um:

a) Vefi og frumur, sem notuð eru við samgena ígræðslu í einni og sömu aðgerð.
b) Blóð og blóðhluta sbr. reglugerð nr. 441/2006 um söfnun, meðferð, varðveislu og dreifingu blóðs.
c) Líffæri eða hluta líffæra, ef þau eiga að gegna sama hlutverki og heilt líffæri gegnir í mannslíkamanum.

3. gr. Skilgreiningar.

Í þessari reglugerð er merking eftirfarandi hugtaka sem hér segir:

a) Alvarleg aukaverkun: Óvænt svörun, þ.m.t. smitsjúkdómur, hjá gjafa eða þega í tengslum við öflun eða notkun frumna eða vefja í mönnum, sem er banvæn, lífshættuleg, leiðir til fötlunar eða óstarfhæfni eða leiðir til eða lengir sjúkrahúsvist eða sjúkdómsástand.
b) Alvarlegt meintilvik: Óvænt atvik í tengslum við öflun, prófun, vinnslu, geymslu og dreifingu frumna og vefja sem gæti leitt til útbreiðslu smitsjúkdóms, til dauða eða lífshættu, fötlunar eða óstarfhæfni sjúklinga eða sem gæti leitt til eða lengt sjúkrahúsvist eða sjúkdómsástand.
c) Bannlager: Staða tekins vefjar eða frumna, eða staða vefjar, sem hefur verið einangraður á einn eða annan skilvirkan hátt, meðan beðið er ákvörðunar um samþykki þeirra eða höfnun.
d) Bein notkun: Hvers kyns ferli þar sem frumur eru gefnar og notaðar án geymslu milliliða.
e) Dreifing: Flutningur og afhending frumna eða vefja til notkunar í mönnum.
f) Frumur: Einstakar frumur úr mönnum eða safn frumna úr mönnum þegar þær eru ekki tengdar með neins konar bandvef.
g) Fullgilding (eða hæfismat ef um er að ræða búnað eða aðstæður): Öflun skriflegra sönnunargagna sem tryggja í hæsta máta að með tilteknu vinnsluferli, stöðluðum verklagsreglum, búnaði eða aðstæðum verði ávallt til afurð sem svarar til fyrirfram ákveðinna forskrifta og gæðaeiginleika; vinnsluferli er fullgilt í þeim tilgangi að meta árangur kerfis með tilliti til skilvirkni þess miðað við áformaða notkun.
h) Geymsla: Viðhald afurðar við viðeigandi, stýrð skilyrði fram að dreifingu.
i) Gjafi: Mannlegur gjafi frumna eða vefja, hvort sem hann er lifandi eða látinn.
j) Gjöf: Gjöf frumna eða vefja úr mönnum til notkunar í mönnum.
k) Gjöf frá maka: Gjöf æxlunarfrumna milli manns og konu sem lýsa því yfir að þau eigi í nánu líkamlegu samneyti við hvort annað.
l) Gæðakerfi: Stjórnskipulag, skilgreind ábyrgðasvið, verklagsreglur, vinnsluferli og úrræði sem eru liður í framkvæmd gæðastjórnunar og fela í sér alla starfsemi sem stuðlar að gæðum, beint eða óbeint.
m) Gæðastjórnun: Samræmd starfsemi í þeim tilgangi að stjórna og hafa eftirlit með stofnun með tilliti til gæða
n) Líffæri: Sérhæfður og lífsnauðsynlegur hluti mannslíkamans, myndaður úr mismunandi vefjum, sem heldur lögun sinni, æðum og hæfni til lífeðlisfræðilegrar starfsemi sem er að miklu leyti ósjálfráð.
o) Notkun í mönnum: Notkun frumna eða vefja á eða í manni, sem er þegi, og notkun utan líkamans.
p) Ósamgena notkun: Notkun frumna og vefja sem eru tekin úr einum einstaklingi og sett í annan.
q) Rekjanleiki: Það að geta staðsett og sanngreint vefinn eða frumuna á hvaða þrepi sem er frá öflun, vinnslu, prófun, geymslu og til dreifingar til þega eða til förgunar og þar með einnig að geta sanngreint gjafann og vefjamiðstöðina eða þá framleiðslustöð, sem tekur við, vinnur eða geymir vefinn eða frumurnar, og að geta sanngreint þegann á þeim lækningamiðstöðvum sem koma vefnum eða frumunum fyrir í þeganum; rekjanleiki tekur einnig til getunnar til að staðsetja og tilgreina öll viðeigandi gögn um afurðir og efni sem komast í snertingu við vefinn eða frumurnar sem um er að ræða.
r) Samgena notkun: Notkun frumna og vefja sem eru tekin úr einum einstaklingi og sett í hann aftur.
s) Staðlaðar verklagsreglur: Skriflegar leiðbeiningar sem lýsa þrepum í tilteknu vinnsluferli, þ.m.t. efni og aðferðir sem nota á og væntanleg lokaafurð.
t) Stofnun sem ber ábyrgð á notkun í mönnum: Heilbrigðisstofnun eða deild á sjúkrahúsi eða önnur stofnun sem annast notkun á vefjum og frumum úr mönnum.
u) Vefjamiðstöð: Vefjabanki, deild á sjúkrahúsi eða önnur stofnun þar sem fer fram vinnsla, varðveisla, geymsla eða dreifing á frumum eða vefjum úr mönnum. Vefjamiðstöð getur einnig annast og verið ábyrg fyrir öflun eða prófun vefja og frumna.
v) Vefur: Allir stofnhlutar mannslíkamans sem eru myndaðir úr frumum.
x) Varðveisla: Notkun hjálparefna, breytingar á umhverfisskilyrðum eða aðrar aðferðir sem beitt er meðan á vinnslu stendur til að seinka líffræðilegri eða lífeðlisfræðilegri hrörnun frumna eða vefja eða koma í veg fyrir hana.
y) Vinnsla: Allar aðgerðir sem tengjast undirbúningi, meðhöndlun, varðveislu og pökkun frumna eða vefja sem ætluð eru til notkunar í mönnum.
z) Æxlunarfrumur: Allir vefir og frumur, sem nota á til tæknifrjóvgunar.
þ) Öflun: Ferli sem felst í því að afla frumna eða vefja.
æ) Öflunarstofnun: Heilbrigðisstofnun eða deild á sjúkrahúsi eða önnur stofnun sem tekur að sér öflun vefja og frumna úr mönnum og sem hefur hugsanlega ekki fengið faggildingu, tilnefningu, heimild eða leyfi sem vefjamiðstöð.

4. gr. Meginreglur um gjöf á frumum og vefjum.

Öflun frumna og vefja í viðskiptaskyni er óheimil. Tryggja skal að sjálfboðaliðar gefi frumur og vefi af fúsum og frjálsum vilja og án endurgjalds. Bæta má gjöfum útlagðan ferðakostnað og óhagræði í tengslum við gjöfina. Bætur þessar skulu vera hóflegar.

II. KAFLI Starfsemi og eftirlit.

5. gr. Starfsemi er tekur til meðhöndlunar frumna og vefja.

Tilkynna skal til landlæknis starfsemi, er tekur með einum eða öðrum hætti til frumna og/eða vefja samkvæmt viðauka VI í fylgiskjali 1 með reglugerð þessari, sbr. 2. mgr. 6. gr. laga um landlækni nr. 41/2007 og 1. mgr. 26. gr. laga um heilbrigðisþjónustu nr. 40/2007. Jafnframt skal tilkynna landlækni ef breytingar verða á starfsemi vefjamiðstöðva eða henni hætt. Landlæknir staðfestir hvort fyrirhugaður rekstur uppfyllir kröfur þessarar reglugerðar og önnur skilyrði í heilbrigðislöggjöf sbr. 3. mgr. 6. gr. og 2. mgr. 26. gr. laga um heilbrigðisþjónustu nr. 40/2007. Vefjamiðstöðvum er óheimilt að hefja starfsemi nema staðfesting landlæknis liggi fyrir.

Heimilt er að skjóta synjun landlæknis um staðfestingu skv. 1. mgr. til ráðherra sbr. 4. mgr. 6. gr. laga um landlækni nr. 41/2007 og 3. mgr. 26. gr. laga um heilbrigðisþjónustu nr. 40/2007.

Landlæknir skal leita umsagnar Lyfjastofnunar um fyrirhugaða starfsemi vefjamiðstöðva og skal Lyfjastofnun þá líta til atriða er lúta að húsnæði, búnaði, gæðakerfi, vinnslu, geymslu, dreifingu og innköllun á frumum og vefjum samkvæmt viðauka VII í fylgiskjali 1 með reglugerð þessari.

Um heimild til starfrækslu vefjamiðstöðva sem hafa með höndum starfsemi sem fellur undir ákvæði laga um tæknifrjóvgun nr. 55/1996 gilda ákvæði þeirra laga og reglugerða settra samkvæmt þeim, en að öðru leyti fer um starfsemina samkvæmt ákvæðum reglugerðar þessarar.

6. gr. Skoðun og eftirlitsgerðir.

Landlæknir hefur, skv. 1. mgr. 7. gr. laga um landlækni nr. 41/2007 og 25. gr. laga um heilbrigðisþjónustu nr. 40/2007, eftirlit með starfsemi vefjamiðstöðva. Landlækni er heimilt að setja sér nánari verklagsreglur um framkvæmd eftirlits.

Lyfjastofnun hefur eftirlit með starfsemi vefjamiðstöðva, á grundvelli 7. tölul. 1. mgr. 3. gr. lyfjalaga nr. 93/1994. Lyfjastofnun er heimilt að setja sér nánari verklagsreglur um framkvæmd eftirlits.

Að jafnaði skal ekki líða lengri tími en tvö ár á milli eftirlitsheimsókna. Eftirlitsaðilar hafa heimild til að skoða starfsemi vefjamiðstöðva og nauðsynleg gögn sem og aðstöðu, búnað, vinnslu og þjónustu og taka sýni til rannsóknar og greiningar.

7. gr. Ábyrgðaraðili.

Sérhver vefjamiðstöð skal tilnefna ábyrgðaraðila sem er falið að sjá til þess að:

a) Öflun, prófun, vinnsla, geymsla og dreifing frumna og vefja úr mönnum, sem ætluð er til notkunar í mönnum séu í samræmi við kröfur þessarar reglugerðar.
b) Upplýsingagjöf til yfirvalda í samræmi við ákvæði 5. gr. sé uppfyllt.
c) Kröfur samkvæmt 8. gr., 9. gr., 10. gr., 13. gr., 14. gr. og V. kafla þessarar reglugerðar séu uppfylltar.

Ábyrgðaraðilinn skal vera sérfræðingur í læknisfræði eða líffræði með a.m.k. 2ja ára hagnýta reynslu á viðeigandi sviðum.

Vefjamiðstöðvar skulu tilkynna landlækni og Lyfjastofnun um nafn ábyrgðaraðila. Taki annar aðili tímabundið eða varanlega við störfum hans skal vefjamiðstöðin þegar í stað tilkynna um nafn hins nýja ábyrgðaraðila og dagsetninguna þegar sá aðili hefur störf.

8. gr. Kröfur til starfsfólks. Þagnarskylda.

Allt starf í tengslum við öflun, vinnslu, varðveislu, geymslu og dreifingu á frumum og vefjum í vefjamiðstöð, skal framkvæmt af þar til hæfu starfsfólki, sem til þess hefur hlotið menntun og reynslu.

Starfsfólki vefjamiðstöðvar er skylt að gæta þagmælsku um atriði, sem það fær vitneskju um í starfi sínu og leynt skulu fara samkvæmt lögum eða eðli máls. Þagnarskylda helst þótt viðkomandi hafi látið af störfum.

9. gr. Gæðastjórnun.

Vefjamiðstöðvar skulu koma sér upp innra eftirliti og setja sér gæðakerfi til að tryggja að uppfylltar séu gildandi kröfur hverju sinni um öryggi og gæði.

Tryggja skal að gæðakerfið taki m.a. tillit til eftirfarandi atriða:

a) Staðlaðra verklagsreglna.
b) Viðmiðunarreglna.
c) Þjálfunar- og handbóka.
d) Skýrslueyðublaða.
e) Skráa um gjafa.
f) Upplýsinga um ákvörðunarstað (lokastað) frumna og vefja.
g) Skjöl um hæfi starfsfólks og ráðgerða símenntun.
h) Innri úttekta.

10. gr. Skráning vefjamiðstöðva og upplýsingaskylda.

Vefjamiðstöðvar skulu halda skrá um starfsemi sína. Þar skal m.a. getið um gerðir og magn frumna og vefja sem er aflað, prófað, varðveitt, unnið úr, geymt, dreift eða ráðstafað á annan hátt, og um uppruna- og ákvörðunarstað frumna og vefja sem eru ætluð til notkunar í mönnum. Vefjamiðstöðvar skulu skila Lyfjastofnun og landlækni árlegri skýrslu um þessa starfsemi samkvæmt viðauka X í fylgiskjali 1 með reglugerð þessari. Þessi skýrsla skal vera aðgengileg almenningi.

Eftirlitsaðilar, þ.e. Lyfjastofnun og landlæknir skulu taka saman og viðhalda skrá, sem er aðgengileg almenningi, um vefjamiðstöðvar þar sem tilgreind er sú starfsemi, sem þær hafa fengið leyfi fyrir. Þeir skulu einnig vera tengiliðir varðandi samevrópskt skráningarkerfi samkvæmt viðauka XII í fylgiskjali 1 með reglugerð þessari.

III. KAFLI Rekjanleiki, gæði og öryggi.

11. gr. Rekjanleiki.

Vefjamiðstöðvar skulu tryggja rekjanleika á öllum stigum frá gjafa til þega og þega til gjafa. Rekjanleiki skal einnig tryggður hvað varðar afurðir og efni sem frumur og vefir komast í snertingu við á öllum stigum meðhöndlunar.

Í hverri vefjamiðstöð skal vera til staðar auðkenningarkerfi fyrir gjafa sem felur í sér að ótvírætt einkenni fylgi hverri gjöf hans og hverri afurð sem tengist henni þannig að rekjanleiki sé tryggður sbr. 1. mgr.

Væntanlegir gjafar skulu upplýstir um kröfur um rekjanleika. Sams konar upplýsingar skulu veittar ættingjum látins gjafa.

Gögn, sem þarf til að tryggja fullan rekjanleika samkvæmt viðauka XI í fylgiskjali 1 með reglugerð þessari, skulu varðveitt í 30 ár hið minnsta.

12. gr. Gjafa- og móttökuskrár. Gagnavernd.

Vefjamiðstöðvar skulu halda skrá yfir gjafa, sem og þær frumur og vefi, sem aflað er, m.a. til að tryggja rekjanleika frá gjafa til þega og öfugt, sbr. 11. gr. og öfluga heilsuvernd sbr. 1. gr.

Í skrám þessum skulu vera upplýsingar um starfsemi vefjamiðstöðva, s.s. magn þeirra tegunda frumna og vefja, sem er aflað, prófað, varðveitt, geymt og dreift eða á annan máta ætlað til notkunar í menn, ásamt upplýsingum um uppruna og ákvörðunarstað þeirra.

Öll gögn, þ.m.t. erfðafræðilegar upplýsingar, sem aflað er innan ramma þessarar reglugerðar og þriðji aðili hefur aðgang að, skulu aftengd persónuauðkennum þannig að ekki sé lengur unnt að sanngreina gjafann.

Í þessu skyni skal ábyrgðaraðili:

a) Tryggja öryggi persónuupplýsinga og að gögnum verði ekki í leyfisleysi bætt við skrár um gjafa eða skrár um frávísun eða eytt úr þeim eða breytt og koma í veg fyrir óleyfilega miðlun upplýsinga.
b) Sjá til þess að fyrir hendi séu verklagsreglur til að greiða úr ósamræmi milli gagna.
c) Sjá til þess að ekki komi til óleyfilegrar miðlunar framangreindra upplýsinga en tryggja um leið að unnt sé að rekja feril frumna eða vefja.
d) Gera nauðsynlegar ráðstafanir til að tryggja að gjafi eða fjölskylda hans fái ekki upplýsingar um þegann (þegana) eða öfugt, með fyrirvara um þá löggjöf sem í gildi er um upplýsingagjöf, sérstaklega þegar um er að ræða gjöf kynfrumna.

Óheimilt er að nota upplýsingar í skránni í öðrum tilgangi en þeim er samræmist markmiðum þessarar reglugerðar sbr. 1. gr. Um meðferð og vinnslu persónuupplýsinga fer samkvæmt lögum um persónuvernd og meðferð persónuupplýsinga nr. 77/2000 og lögum um réttindi sjúklinga nr. 74/1997.

13. gr.

Inn- og útflutningur á vefjum og frumum til eða frá löndum
utan hins Evrópska efnahagssvæðis (EES).

Allur inn- og útflutningur á frumum og vefjum til eða frá löndum utan EES er einungis heimilaður vefjamiðstöðvum sem hafa hlotið staðfestingu landlæknis þar um sbr. 5. gr. og að rekjanleiki sé tryggður í samræmi við 12. gr. Vefjamiðstöðvar, sem taka við slíkum innflutningi frá löndum utan EES skulu sjá til þess að hann uppfylli gæða- og öryggiskröfur sem eru sambærilegar þeim sem kveðið er á um í þessari reglugerð. Sömu kröfur eru gerðar til vefjamiðstöðva, sem stunda útflutning til landa utan EES.

Þegar um neyðartilvik er að ræða getur landlæknir, að höfðu samráði við Lyfjastofnun, veitt heimild til inn- eða útflutnings á nánar tilteknum frumum og vefjum. Áður en slík heimild er veitt ber landlækni að sjá til þess að vefjamiðstöð geri allar nauðsynlegar ráðstafanir til að tryggja að þessi inn- eða útflutningur á frumum og vefjum uppfylli gæða- og öryggiskröfur sem eru sambærilegar þeim sem mælt er fyrir um í þessari reglugerð.

14. gr. Tilkynning um alvarleg meintilvik og aukaverkanir.

Vefjamiðstöðvum ber að tilkynna til landlæknis og Lyfjastofnunar um hvert alvarlegt meintilvik, sem varðar öflun, prófun, vinnslu, geymslu og dreifingu frumna eða vefja, sem getur haft áhrif á gæði þeirra og öryggi samkvæmt viðauka IX í fylgiskjali 1 með reglugerð þessari og um allar alvarlegar aukaverkanir samkvæmt viðauka VIII í fylgiskjali 1 með reglugerð þessari, sem koma fram við eða eftir ígræðslu og varða gæði þeirra og öryggi.

Í vefjamiðstöð skal komið á sérstöku ferli til að innkalla eða stöðva dreifingu frumna eða vefja, sbr. 1. mgr., af nákvæmni, öryggi og með þeim hætti að unnt sé að sannreyna það. Nánari lýsingu slíks ferlis skal vera að finna í gæðakerfi vefjamiðstöðvar.

Færa skal atvikaskrá yfir alvarleg meintilvik og alvarlegar aukaverkanir. Færsla atvikaskrár skal hið minnsta sýna hvað fór úrskeiðis og hvaða ráðstafanir voru gerðar til úrbóta. Afrit úr atvikaskrá skal senda landlækni og Lyfjastofnun með tilkynningunni.

IV. KAFLI Val á gjöfum. Samþykki og upplýsingagjöf.

15. gr. Samþykki.

Öflun frumna eða vefja úr mönnum til notkunar í mönnum skal því aðeins fara fram að kröfur um samþykki samkvæmt ákvæðum laga um réttindi sjúklinga nr. 74/1997 séu uppfylltar.

16. gr. Upplýsingar.

Gera skal allar nauðsynlegar ráðstafanir til að tryggja að gjafar, ættingjar þeirra eða einstaklingar, sem veita leyfi fyrir hönd gjafa, fái allar nauðsynlegar upplýsingar samkvæmt viðauka 1 í fylgiskjali 1 með reglugerð þessari og samkvæmt ákvæðum laga um réttindi sjúklinga nr. 74/1997.

17. gr. Val, öflun, mat og prófun.

Vefjamiðstöðvar skulu sjá til þess að allt ferli varðandi val og mat á gjöfum sé öruggt samkvæmt viðauka II í fylgiskjali 1 með reglugerð þessari. Prófanir á gjöfum skulu framkvæmdar af viðurkenndri rannsóknarstofu samkvæmt viðauka III og eftir atvikum viðauka IV í fylgiskjali 1 með reglugerð þessari.

V. KAFLI Meðhöndlun og eftirlit með frumum og vefjum.

18. gr. Móttaka frumna og vefja.

Vefjamiðstöðvar skulu tryggja að allar frumur og vefir úr mönnum séu prófuð og val og mat á frumum og vefjum sé framkvæmt á öruggan máta. Landlæknir getur, skv. 5. gr. laga um landlækni nr. 41/2007, gefið fyrirmæli eða faglegar leiðbeiningar hvað varðar öflun og móttöku frumna og vefja í vefjamiðstöðvum og skráningu þar að lútandi.

Vefjamiðstöðvar skulu sannreyna og skrá hvort umbúðir séu í samræmi við kröfur sbr. 21. gr. Öllum frumum og vefjum sem ekki uppfylla þessar kröfur, skal fargað með tryggilegum hætti.

Frumur og vefir skulu höfð á bannlager uns kröfur um prófun gjafa og upplýsingar hafa verið uppfylltar í samræmi við ákvæði 17. gr.

Samþykkt eða höfnun á frumum og/eða vefjum, sem tekið er við, skal skjalfest. Sama á við um förgun frumna og/eða vefja.

19. gr. Vinnsla á frumum og vefjum.

Vefjamiðstöðvar skulu hafa staðlaðar verklagsreglur sem taka til allra verkferla sem geta haft áhrif á gæði og öryggi frumna og vefja samkvæmt viðauka V og VI í fylgiskjali 1 með reglugerð þessari.

Í stöðluðum verklagsreglum vefjamiðstöðva skulu m.a. vera sérstök ákvæði sem tryggja að frumur og vefir sem er fargað, sbr. 18. gr., valdi ekki mengun á öðrum frumum og vefjum, starfsfólki eða umhverfi þar sem vinnsla fer fram og um gildingu tækja og búnaðar.

20. gr. Skilyrði við geymslu og dreifingu frumna og vefja.

Vefjamiðstöðvar skulu hafa staðlaðar verklagsreglur sem taka til allra verkferla í tengslum við geymslu og dreifingu á frumum og vefjum þannig að tryggt sé að geymsla, flutningur og dreifing frumna og vefja sé með þeim hætti að ekki hafi áhrif á gæði þeirra samkvæmt viðauka VII í fylgiskjali 1 með reglugerð þessari.

Vefjamiðstöðvar skulu setja sér verklagsreglur um eftirlit með pökkunar- og geymslusvæðum og beita þeim til að koma í veg fyrir að þær aðstæður myndist sem gætu haft skaðleg áhrif á starfsemi eða heilleika frumna og vefja.

Óheimilt er að dreifa unnum frumum eða vefjum fyrr en allar kröfur, sem mælt er fyrir um í þessari reglugerð, hafa verið uppfylltar.

Vefjamiðstöðvar skulu tryggja gæði frumna og vefja meðan á dreifingu stendur.

21. gr. Merking, skjalfesting og pökkun.

Vefjamiðstöðvar skulu sjá til þess að merking, skjalfesting og pökkun frumna og vefja sé með þeim hætti, að ekki hafi áhrif á gæði þeirra samkvæmt viðauka V í fylgiskjali 1 með reglugerð þessari og að rekjanleika sé haldið.

22. gr. Samningar vefjamiðstöðva.

Fari starfsemi vefjamiðstöðva að einhverju leyti fram utan stöðvarinnar og sú starfsemi hefur áhrif á gæði og öryggi frumna og vefja skal liggja fyrir skriflegur samningur vefjamiðstöðvarinnar við þann aðila er þessari starfsemi sinnir einkum við eftirfarandi aðstæður:

a) Þegar vefjamiðstöð felur öðrum aðila eitt vinnslustig frumna og vefja.
b) Þegar annar aðili leggur til vörur og þjónustu sem hafa áhrif á gæði og öryggi frumna eða vefja, þ.m.t. dreifing þeirra.
c) Þegar vefjamiðstöð veitir þriðja aðila, t.d. annarri vefjamiðstöð, þjónustu.
d) Þegar vefjamiðstöð dreifir frumum eða vefjum sem annar aðili hefur unnið.

Í samningum skv. 1. mgr. skal tilgreina ábyrgðarsvið þess aðila sem samið er við og ítarlegar verklagsreglur vera fyrir hendi. Vefjamiðstöðvar skulu tryggja að aðilar sem samið er við skv. 1. mgr. uppfylli kröfur samkvæmt þessari reglugerð.

Vefjamiðstöðvar skulu halda heildarskrá yfir samninga sem um getur í 1. mgr. og leggja fram afrit af slíkum samningum fari þar til bær yfirvöld fram á það.

VI. KAFLI Almenn ákvæði.

23. gr. Eftirlit.

Landlæknir, skv. lögum um landlækni nr. 41/2007 og lögum nr. 40/2007 um heilbrigðisþjónustu, og Lyfjastofnun, skv. lyfjalögum nr. 93/1994, hafa eftirlit með því að ákvæðum reglugerðar þessarar sé fylgt.

24. gr. Viðurlög.

Uppfylli starfsemi vefjamiðstöðvar ekki kröfur samkvæmt þessari reglugerð fer um úrræði landlæknis skv. 2. mgr. 7. gr. laga um landlækni nr. 41/2007 og 1. mgr. 25. gr. laga um heilbrigðisþjónustu nr. 40/2007 og Lyfjastofnunar skv. 47. gr. lyfjalaga nr. 93/1994.

Um brot gegn ákvæðum þessarar reglugerðar fer samkvæmt III. kafla laga um landlækni nr. 41/2007 og 48. gr. lyfjalaga nr. 93/1994 með síðari breytingum.

25. gr. Lagaheimild. Gildistaka.

Reglugerð þessi, sem sett er samkvæmt heimild í 37. gr. laga um heilbrigðisþjónustu nr. 40/2007, 22. gr. laga um landlækni nr. 41/2007 og 49. gr. lyfjalaga nr. 93/1994 með síðari breytingum, öðlast þegar gildi.

Ákvæði þessarar reglugerðar byggjastbyggja á:

  a) tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins nr. 2004/23/EB frá 31. mars 2004 um setningu gæða- og öryggiskrafna um gjöf, öflun, prófun, vinnslu, varðveislu, geymslu og dreifingu vefja og frumna úr mönnum,;
  b) tilskipun Framkvæmdastjórnarinnar nr.framkvæmdastjórnarinnar 2006/17/EB frá 8. febrúar 2006 um framkvæmd tilskipunar Evrópuþingsins og ráðsins 2004/23/EB að því er varðar tilteknar tæknilegar kröfur varðandi gjöf, öflun og prófun vefja og frumna úr mönnum; og
  c) tilskipun Framkvæmdastjórnarinnar nr.framkvæmdastjórnarinnar 2006/86/EB frá 24. október 2006 um framkvæmd tilskipunar Evrópuþingsins og ráðsins 2004/23/EB að því er varðar kröfur varðandi rekjanleika, tilkynningar um alvarlegar aukaverkanir og meinlega atburði og tilteknar tæknilegar kröfur varðandi kóðun, vinnslu, varðveislu, geymslu og dreifingu vefja og frumna úr mönnum;
  d)  tilskipun framkvæmdastjórnarinnar 2012/39/ESB frá 26.

nóvember 2012 um breytingu á tilskipun 2006/17/EB að því er varðar tilteknar, tæknilegar kröfur varðandi prófanir á vefjum og frumum úr mönnum.

Jafnframt er felld úr gildi reglugerð með sama heiti nr. 990/2007.

 Heilbrigðismálaráðuneytinu, 11. desember 2008. 

 Guðlaugur Þór Þórðarson. 

 Vilborg Þ. Hauksdóttir. 

 Fylgiskjal.
 (sjá PDF-skjal)

Prófanir á rannsóknarstofu sem krafist er fyrir gjafa (að undanskildum æxlunarfrumugjöfum).

1. Líffræðilegar prófanir sem krafist er fyrir gjafa.
1.1. Gerð er sú lágmarkskrafa að allir gjafar gangist undir eftirlifandi líffræðilega prófanir:

HIV 1 og 2 Mótefni gegn HIV 1,2
Lifrabólga B HBsAg
Mótefni gegn HBc
Lifrabólga C Mótefni gegn HCV-Ab
Sárasótt Sjá 1.4 (hér á eftir)

1.2. Gjafar, sem búa á eða koma frá svæðum þar sem tíðni smits af völdum HTLV-veiru, afbrigði I, er háháalgengissvæðum eða eiga rekkjunauta eða foreldra sem koma frá slíkum svæðum, skulu gangast undir HTLV-I -mótefnaprófun.
1.3. Ef HBc-mótefnaprófun reynist jákvæð og HBsAg-prófun er neikvæð er þörf á að gera frekari rannsóknir með áhættumati til að ákvarða hæfi til klínískrar notkunar.
1.4. Fullgilt prófunarreiknirit skal notað til að útiloka að virk sárasóttarsýking (Treponema pallidum) sé til staðar. Ef sértæk eða ósértæk prófun sýnir enga svörun má heimila afhendingu vefja og frumna til notkunar. Ef ósértæk prófun er notuð mun svörun ekki koma í veg fyrir öflun eða lokasamþykkt ef sértæk staðfestingarprófun fyrir sárasótt sýnir enga svörun. Ef sýni frá gjafa sýnir svörun við sértæka sárasóttarprófun krefst það ítarlegs áhættumats til að ákvarða hvort það sé hæft til klínískrar notkunar.
1.5. Við tilteknar aðstæður getur frekari prófana verið þörf vegna sögu gjafans og eiginleika gjafavefjanna eða gjafafrumnanna (t.d. m.t.t. RhD-flokkunar, HLA-flokka, mýrarköldu, stórfrumuveiru (CMV), bogfrymils (toxoplasma), Ebstein-Barr-veiru (EBV) og amerískrar höfgasýki (Trypanosoma cruzi)).
1.6. Fyrir samgena gjafa gildir liður 2.1.1 í II. viðauka.
2. Almennar kröfur sem skal uppfylla við ákvörðun líffræðilegra merkigena.
2.1. Prófanirnar skulu fara fram á þar til bærri rannsóknarstofu sem lögbær yfirvöld í
aðildarríkinu viðurkenna sem prófunarmiðstöð og nota skal CE-merktan prófunarbúnað þar sem við á. Þær prófanir, sem notaðar eru, verða að vera fullgiltar til þessarar notkunar í samræmi við fyrirliggjandi vísindalega þekkingu.
2.2. Líffræðilegu prófanirnar verða gerðar í sermi eða blóðvökva gjafans; ekki er leyfilegt að framkvæma þær í öðrum vökvum eða seyti, s.s. augnvökva eða glerhlaupi, nema sérstakar klínískar ástæður séu fyrir hendi og fullgilt prófun fyrir vökvann sé notuð.
2.3. Hafi hugsanlegir gjafar misst blóð og nýlega fengið gefið blóð, blóðhluta, kvoðulausn eða kristallslíki eru blóðprófanir hugsanlega ekki gildar vegna blóðþynningar sýnanna. Nota skal reiknirit til að meta stig blóðþynningar í eftirtöldum tilvikum:
a) við blóðsýnatöku fyrir andlát: hafi blóð, blóðhlutar og/eða kvoðulausnir verið gefnar síðustu 48 klukkustundirnar fyrir blóðsýnatöku eða hafi kristallslíki verið gefið á síðustu klukkustund fyrir blóðsýnatöku,
b) við blóðsýnatöku eftir andlát: hafi blóð, blóðhlutar og/eða kvoðulausnir verið gefnar síðustu 48 klukkustundirnar fyrir andlát eða hafi kristallslíki verið gefið á síðustu klukkustund fyrir andlát.
Vefjamiðstöðvum er eingöngu heimilt að þiggja vefi og frumur gjafa með blóðvökvaþynningu meiri en 50%, ef notaðar eru prófanir með fullgiltum verklagsreglum fyrir slíkan blóðvökva eða, ef sýni, sem tekið var fyrir blóðvökvagjöfina, er tiltækt.
2.4. Ef látinn gjafi á í hlut skulu blóðsýni tekin rétt fyrir andlátið eða, verði því ekki við komið, eins fljótt og auðið er eftir andlát og eigi síðar en 24 klukkustundum frá andláti.
2.5. a) Þegar lifandi gjafar eiga í hlut (að undanskildum ósamgena gjöfum beinmergsstofnfrumna og stofnfrumna útæðablóðs, af hagkvæmnisástæðum), skulu blóðsýni tekin þegar gjöf fer fram eða, ef því verður ekki við komið, innan sjö daga eftir gjöf (þetta á við um „gjafarsýnið“).
b) Í tilvikum þar sem hægt er að geyma vefi og frumur ósamgena lifandi gjafa í langan tíma er krafist endurtekinnar sýnatöku og prófana eftir 180 daga. Séu endurteknar prófanir gerðar í slíkum tilvikum er heimilt að taka gjafarsýni allt að 30 dögum fyrir gjöf og 7 dögum eftir gjöf.
c) Ef ekki er hægt að geyma vefi og frumur ósamgena, lifandi gjafa í langan tíma og endurtekin sýnataka því ekki möguleg gildir a-liður í lið 2.5 hér að framan.
2.6. Ef „gjafarsýni“, eins og það er skilgreint í a-lið í lið 2.5 hér að framan, úr lifandi gjafa (að undanskildum gjöfum beinmergsstofnfrumna og stofnfrumna útæðablóðs) er einnig prófað með kjarnsýrumögnun (NAT) fyrir eyðnismiti og lifrarbólgu B og C er ekki krafist prófunar á endurteknu blóðsýni. Ekki er heldur krafist endurtekinnar prófunar ef óvirkjunarþrep, sem er fullgilt fyrir umræddum vírusum, er hluti af vinnslunni.
2.7. Taka skal blóðsýni til prófunar innan 30 daga fyrir gjöf ef um er að ræða söfnun beinmergs og stofnfrumna útæðablóðs.
2.8. Ef um er að ræða gjafa sem er nýburi er heimilt að framkvæma líffræðilegar prófanir á móður gjafans til að komast hjá ónauðsynlegum læknisfræðilegum aðgerðum á ungbarninu.

Valviðmiðanir og prófanir á rannsóknarstofu sem krafist er fyrir æxlunarfrumugjafa

1. Gjöf frá maka til beinnar notkunar.
Ekki er nauðsynlegt að nota valviðmiðanir fyrir gjafa og prófanir á rannsóknarstofu ef um er að ræða æxlunarfrumugjöf frá maka til beinnar notkunar.
2. Gjöf frá maka (ekki til beinnar notkunar).
Æxlunarfrumur, sem eru unnar og/eða geymdar, og æxlunarfrumur, sem verða að frostgeymdum fósturvísum, skulu uppfylla eftirfarandi viðmiðanir:
2.1. Læknirinn, sem er ábyrgur fyrir gjafanum, skal ákvarða og skjalfesta rökin fyrir gjöfinni og hvort hún er örugg fyrir þegann og hugsanleg börn þegans, á grundvelli heilsufarssögu sjúklingsins og ábendinga.
2.2. Framkvæma skal eftirfarandi líffræðilegar prófanir til að meta hættuna á víxlmengun:

Eyðniveira, afbrigði 1 eða 2 (HIV 1/2) Mótefni HIV 1,2
Lifrarbólga B HBsAg
Mótefni HBc
Lifrarbólga C Mótefni HCV-Ab

Ekki þarf að krefjast líffræðilegra prófana ef um er að ræða sæði, sem er unnið til tæknisæðingar og ekki á að geyma, ef vefjamiðstöðin getur sýnt fram á að brugðist hafi verið við hættunni á víxlmengun og áhættu fyrir starfsfólk með notkun fullgiltra aðferða.
2.3. Hafa skal til reiðu aðskildar geymslur ef niðurstöður prófana fyrir eyðniveiru, afbrigði 1 og 2, lifrarbólgu B eða lifrarbólgu C eru jákvæðar eða liggja ekki fyrir eða þar sem vitað er að gjafinn getur hugsanlega verið smitberi.
2.4. Gjafar, sem búa á eða koma frá svæðum þar sem tíðni HTLV-veiru, afbrigði I, er háháalgengissvæðum eða eiga rekkjunauta eða foreldra, sem koma frá slíkum svæðum, skulu gangast undir HTLV-I -mótefnaprófun.
2.5. Við tilteknar aðstæður getur frekari prófana verið þörf vegna ferða gjafans, vegna þess sem hann hefur komist í tæri við og vegna eiginleika gjafavefjanna eða gjafafrumnanna (t.d. m.t.t. RhD-flokkunar, mýrarköldu, stórfrumuveiru (CMV) og amerískrar höfgasýki (T. crusi)).
2.6. Jákvæðar niðurstöður útiloka ekki endilega gjöf frá maka í samræmi við landsreglur.
3. Gjafir frá öðrum en maka.
Eftirfarandi viðmiðanir gilda um æxlunarfrumur sem notaðar eru í öðrum tilgangi en til makagjafar:
3.1. Velja þarf gjafa á grundvelli aldurs þeirra, heilsufars og heilsufarssögu sem fengin er með spurningalista og með persónulegu viðtali við hæfan, þjálfaðan og sérmenntaðan heilbrigðisstarfsmann. Þetta mat þarf að innihalda viðeigandi þætti sem geta hjálpað til við að sanngreina og útiloka þá sem gætu stefnt heilsu annarra í hættu með gjöf, s.s. vegna möguleika á að smita aðra með sjúkdómum (t.d. sýkingum sem smitast við kynmök), eða stefnt sinni eigin heilsu í hættu (t.d. ef mörg egg myndast samtímis (superovulation), við róun eða aðra hættu sem tengist aðferðum við söfnun eggja eða sálfræðilegum afleiðingum þess að vera gjafi).
3.2. Gjafarnir skulu vera neikvæðir fyrir eyðniveiru, afbrigði 1 eða 2, lifrarbólgu C og B og sárasótt í sermi- og blóðvökvasýni, sem prófað er í samræmi við lið 1.1 í III. viðauka, og þvagprufa frá sæðisgjöfum skal auk þess prófuð með kjarnsýrumögnun og vera neikvæð fyrir klamidíu.
3.3. Gjafar, sem búa á eða koma frá svæðum þar sem tíðni HTLV-veiru, afbrigði I, er háháalgengissvæðum eða eiga rekkjunauta eða foreldra, sem koma frá slíkum svæðum, skulu gangast undir HTLV-I -mótefnaprófun.
3.4. Við tilteknar aðstæður getur frekari prófana verið þörf vegna sögu gjafans og vegna eiginleika gjafavefjanna eða gjafafrumnanna (t.d. m.t.t. RhD-flokkunar, mýrarköldu, stórfrumuveiru (CMV) og amerískrar höfgasýki (T. crusi)).
3.5. Fyrir samgena gjafa gildir liður 2.1.1. í II. viðauka.
3.6. Að fengnu samþykki skal gerð erfðafræðileg skimun fyrir víkjandi genum A-litninga sem eru, samkvæmt alþjóðlegum rannsóknarniðurstöðum, algeng hjá fólki af sama uppruna og gjafinn og einnig skal meta hættuna á að þekktir erfðasjúkdómar í fjölskyldunni berist áfram. Leggja skal fram fullnægjandi upplýsingar í samræmi við gildandi kröfur í aðildarríkjunum. Fullnægjandi upplýsingar um tilheyrandi áhættu og þær ráðstafanir, sem gerðar hafa verið til að draga úr henni, skulu settar fram og útskýrðar fyrir þeganum.
4. Almennar kröfur sem verður að uppfylla við ákvörðun líffræðilegra merkigena.
4.1. Prófanirnar skulu framkvæmdar í samræmi við lið 2.1 og lið 2.2 í III. viðauka.
4.2. Blóðsýni skulu tekin þegar gjöf á sér stað.
4.34.2. Sæðisgjafir,Þegar aðrarum er að ræða gjafir frá öðrum en maka skal taka blóðsýni þegar hver gjöf fer fram.
 Þegar um er að ræða gjafir frá mökum, eru(ekki geymdartil íbeinnar einangrunnotkunar) ískal a.m.k.taka 180blóðsýni dagainnan þriggja mánaða áður en eftirfyrsta þanngjöf tímafer fram. Þegar um er krafist nýrraræða prófanafrekari ágjafir þeim.frá Efsama gjafablóðsýniðgjafa ertil einnigmaka prófaðskal meðtaka kjarnsýrumögnun fyrir eyðnismiti og lifrarbólgu B og C er ekki krafist prófunar á endurteknufrekari blóðsýni. Ekkieigi ersíðar helduren krafist24 endurtekinnarmánuðum prófunareftir efsíðustu óvirkjunarþrep, sem er fullgilt fyrir umræddum vírusum, er hluti af vinnslunnisýnatöku.

Fyrirvari

Reglugerðir eru birtar í B-deild Stjórnartíðinda skv. 3. gr. laga um Stjórnartíðindi og Lögbirtingablað, nr. 15/2005, sbr. reglugerð um útgáfu Stjórnartíðinda nr. 958/2005.

Sé misræmi milli þess texta sem birtist hér í safninu og þess sem birtur er í útgáfu B-deildar Stjórnartíðinda skal sá síðarnefndi ráða.