HPV bólusetningar pilta í árgöngum 2008-2010

HPV (wirus brodawczaka ludzkiego) to powszechnie występujący wirus z licznymi podtypami, które powodują infekcje skóry i (lub) błon śluzowych. Niektóre podtypy powodują tworzenie się brodawek (wirusy brodawek), podczas gdy inne wywołują niewiele objawów, ale mogą pozostawać w organizmie i zmuszać zainfekowane komórki do podziału. Częste podziały komórek zwiększają ryzyko wystąpienia błędów w procesie replikacji genetycznej, które z czasem mogą prowadzić do powstawania komórek nieprawidłowych (zmian komórkowych), a nawet raka.

Niemal każdy zostaje zarażony jakimś typem wirusa HPV w okresie dojrzewania lub wczesnej dorosłości, choć wiele osób nawet nie zdaje sobie sprawy, że ich organizm sam zwalczył zakażenie. Ze względu na dużą liczbę podtypów wirusa HPV może dochodzić do wielokrotnego zakażania organizmu; następujące po sobie zakażenia lub zakażenie kilkoma typami wirusa jednocześnie zwiększają ryzyko zachorowania na raka.

Szczepienia zwiększają zdolność organizmu do zapobiegania zakażeniu lub do jego zwalczenia przez organizm na wczesnym etapie, zanim zakażenie zostanie utrwalone, zapobiegając w ten sposób rozwojowi nowotworów związanych z wirusem HPV. Stosowana w Islandii szczepionka Gardasil 9® chroni zarówno przed wirusem HPV wywołującym brodawki, jak i przed jego głównymi podtypami powiązanymi z rozwojem raka.

Wirus HPV może zainfekować skórę i błony śluzowe. Niektóre podtypy wirusa (6 i 11) powodują przede wszystkim powstawanie brodawek, np. na narządach płciowych, ale można je również znaleźć w komórkach nowotworowych, np. komórkach raka krtani.

Inne podtypy są silnie powiązane z rakiem błon śluzowych, dotyczy to w szczególności typów 16 i 18:

• Genitalia: Rak szyjki macicy jest najczęściej występującym powikłaniem zakażenia wirusem, ale nowotwory związane z HPV mogą również występować na zewnętrznych narządach płciowych, takich jak wargi sromowe czy penis.

• Odbyt: Nowotwory odbytu związane z HPV występują z podobną częstością u wszystkich płci.

• Jama ustna/gardło: Nowotwory głowy i szyi związane z wirusem HPV rozpoznaje się znacznie częściej u mężczyzn niż u kobiet.

Nie ma leku, który leczy zakażenie wirusem HPV. Układ odpornościowy musi zabić i usunąć z organizmu zainfekowane komórki. Jeśli wskutek zakażenia doszło do zmian w komórkach lub rozwoju raka, konieczne są operacja i (lub) chemioterapia przeciwnowotworowa w celu usunięcia lub zabicia zainfekowanych komórek i bytujących w nich wirusów.

Typy wirusa HPV powiązane z rakiem są badane w ramach badań przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy regularnie oferowanych osobom w Islandii od 24. roku życia. Badania przesiewowe mają też na celu wyszukanie zmian komórkowych, które mogą wskazywać na długotrwale utrzymujące się zakażenie. W przypadku wykrycia zmian konieczne może być przeprowadzenie dalszych badań i ewentualnie operacji, aby zapobiec rozwojowi raka.

Nie przeprowadza się rutynowych badań przesiewowych w kierunku innych niż rak szyjki macicy nowotworów związanych z wirusem HPV, ponieważ choroby te występują rzadziej i trudniej jest wskazać populację osób najbardziej na nie narażonych. Dlatego też te zakażenia związane z wirusem HPV często pozostają nierozpoznane, dopóki guz nie stanie się wyczuwalny, a wówczas konieczne mogą być operacja i (lub) wdrożenie innych metod leczenia raka.

Brodawki na skórze są zazwyczaj widoczne i (lub) wyczuwalne w dotyku. Brodawki narządów płciowych występujące wewnętrznie mogą powodować dyskomfort, krwawienie lub zostać wykryte podczas badań lekarskich.

Pierwsza szczepionka, jaką stosowano w Islandii, Cervarix®, została opracowana specjalnie pod kątem raka szyjki macicy i jest skierowana przeciwko typom wirusa HPV 16 i 18. Początkowo szczepionkę tę oferowano tylko dziewczętom. Udowodniono, że szczepienie to zapewnia silną ochronę przez ponad dekadę (prawdopodobnie nawet dłużej), a ponadto zapewnia częściową ochronę przed typami 31, 33 i 45, które w Islandii są stosunkowo powszechne w przypadku raka szyjki macicy i zmian przedrakowych. W krajach takich jak Norwegia szczepionka Cervarix® jest również podawana chłopcom.

Gardasil 9®, szczepionka podawana w ramach powszechnych programów szczepień w Islandii od 2023 r., jest oparta na wcześniejszej szczepionce Gardasil®, szeroko stosowanej na całym świecie. Szczepionka Gardasil® jest przeznaczona do zwalczania wirusów wywołujących brodawki typu 16 i 18 oraz 6 i 11 i jest podawana chłopcom w krajach takich jak USA. Zapewnia ona nieco węższą ochronę krzyżową niż Cervarix® przed typami 31, 33 i 45, co doprowadziło do opracowania szczepionki Gardasil 9®, która dodatkowo chroni przed typami 52 i 58 występującymi — choć rzadziej — w raku szyjki macicy w Islandii.

W Europie nie zatwierdzono szczepionek przeciwko innym typom wirusa HPV. Wszystkie szczepionki przeciwko wirusowi HPV o udowodnionej skuteczności i bezpieczeństwie, dopuszczone do obrotu w Europie, są powszechnie stosowane.

Szczepienia w Islandii rozpoczęto od podawania szczepionki wyłącznie dziewczętom w wieku około 12 lat. Pierwsze kohorty przyjęły szczepionkę w 2011 r. (roczniki 1998 i 1999). Początkowo celem szczepień było ograniczenie liczby zachorowań na raka szyjki macicy. Obecnie w Islandii trwa ocena wpływu szczepień na wyniki badań przesiewowych wśród zaszczepionych grup.

Na całym świecie szczepienia przeciwko wirusowi HPV znacząco zmniejszyły liczbę uporczywych zakażeń, a także przypadków zmian przedrakowych i raka szyjki macicy. Ponadto tam, gdzie szczepienia były szeroko zakrojone, zmniejszyła się liczba zakażeń wśród mężczyzn.

Początkowo podawano trzy dawki, ale szybko okazało się, że już dwie zapewniają silną ochronę. Dzięki globalnemu doświadczeniu stało się oczywiste, że odporność populacyjną można osiągnąć tam, gdzie szczepienia są powszechne, zwłaszcza w przypadku szczepień neutralnych pod względem płci.

Wyniki ostatnich badań wskazują, że jedna dawka może zapewnić silną ochronę, zwłaszcza wtedy, gdy szczepionkę przyjmuje młodzież, w populacji której stopień wyszczepialności jest wysoki, a częstość występowania zakażeń wirusem HPV maleje. W roku 2022 Światowa Organizacja Zdrowia zaleciła stosowanie schematów jednodawkowych w celu zwiększenia dostępności, zwłaszcza jeżeli mowa o szybkim dotarciu do wielu grup wiekowych i populacji osób poniżej 20. roku życia.

W Islandii programy szczepień obejmują dwie dawki, jednak rozważane jest stosowanie dawki pojedynczej, co umożliwiłoby szerszy dostęp do szczepień osobom, które przeoczyły wcześniejsze okazje.

Szczepionka Gardasil 9® jest stosowana w programach szczepień społeczeństwa islandzkiego od 2023 r. Jest ona oparta na szczepionce Gardasil®, bezpiecznej i powszechnie stosowanej na całym świecie. Wszystkie szczepionki przeciwko wirusowi HPV dopuszczone do obrotu w Europie zostały gruntownie przebadane i wykazano, że są skuteczne i bezpieczne.

Szczepionka jest inaktywowana i bezpieczna dla osób z obniżoną odpornością, z których część może wymagać przyjęcia dawek dodatkowych, co wymaga konsultacji z lekarzem.

• Częste działania niepożądane: Ból i tkliwość w miejscu wstrzyknięcia. W rzadkich przypadkach ból może być silny i wymagać zastosowania środków przeciwbólowych, takich jak ibuprofen.

• Ból głowy i omdlenia są częstymi działaniami niepożądanymi u nastolatków po podaniu wielu szczepionek, w tym przeciwko wirusowi HPV. W trakcie podawania zastrzyku i po nim zaleca się siedzenie lub leżenie, aby uniknąć urazów spowodowanych omdleniem.

• Wystąpienie reakcji alergicznych na szczepionki przeciwko HPV lub ich składniki są przeciwwskazaniem do podania kolejnych dawek. Więcej informacji podano na stronie internetowej

  https://island.is/bolusetningar-barna

Szczepionka Gardasil 9® jest zatwierdzona do stosowania u osób od 9. roku życia. Nie zaleca się jej stosowania u osób powyżej 45. roku życia lub poniżej 9. roku życia, z wyjątkiem szczególnych przypadków, w których uzasadnienie podania szczepionki wymaga odnotowania w dokumentacji medycznej. Czas utrzymywania się ochrony w przypadku jej rozpoczęcia przed ukończeniem 9. roku życia jest niepewny.

Szczepionki nie wolno podawać osobie, która:

• jest poważnie chora;

• ma ciężką alergię na drożdże lub inne składniki (patrz ulotka produktu);

jest w ciąży, chociaż nie zaobserwowano żadnych problemów po niezamierzonym podaniu. Szczepionkę można podawać kobietom karmiącym piersią.

W Islandii szczepionki nie są obowiązkowe. Publiczne programy szczepień dla dzieci i młodzieży są finansowanym przez państwo prawem, ponieważ przyczyniają się do poprawy zdrowia publicznego i zmniejszają koszty opieki zdrowotnej.

Szczepionka Gardasil 9® jest bezpłatna dla 12-letnich dzieci wszystkich płci. Szczepionka zazwyczaj jest podawana dzieciom uczącym się w 7. klasie, ale można ją też zamawiać w przychodniach zdrowia.

Kampania 2025–2026 oferuje bezpłatne szczepienia chłopcom, którzy nie korzystali z możliwości przyjęcia szczepionki w czasie, gdy oferowano ją tylko dziewczętom. Szczepienia te prowadzone są:

• w szkołach podstawowych (dla osób urodzonych w roku 2010),

• w szkołach średnich (dla osób urodzonych w latach 2008–2009),

• w przychodniach zdrowia dla osób, które nie uczęszczają do szkoły lub dla których szczepienie w przychodni jest wygodniejsze.

Szczepienia mogą być dostępne w większej liczbie lokalizacji; w razie potrzeby będziemy informować o poszerzeniu listy punktów szczepień.

Dziewczęta w wieku 12–15 lat, które nie zostały zaszczepione w szkole, mogą przybyć do przychodni wraz z rodzicami, aby skorzystać z możliwości szczepienia.

Dziewczęta w wieku 16–17 lat mogą również — za zgodą rodziców lub bez niej — poprosić o szczepienie w przychodni.

Osoby w wieku 18 lat i starsze mogą wykupić szczepionkę Gardasil 9® na receptę lub w ośrodkach zdrowia. Muszą uiścić opłatę za konsultację i pokryć koszt szczepionki.

Szczepionki przeciwko wirusowi HPV podawane w ramach programów publicznych są finansowane przez Departament Zdrowia, z budżetu państwa. Kampania wykorzystuje szczepionki już zakupione w ramach umów na szczepienia publiczne; producent potwierdził, że szczepionek dla całej grupy docelowej nie zabraknie.

Istnieje możliwość skontaktowania się z miejscową przychodnią zdrowia w celu umówienia terminu wizyty. Jeśli kampania nadal trwa, warto najpierw sprawdzić stronę internetową swojej przychodni, ponieważ każda z placówek określa własny harmonogram i wyznacza punkty szczepień.

Tak. Prawo do szczepienia pozostaje w mocy nawet w przypadku wcześniejszego niewyrażenia zgody przez rodzica. Niektóre szczepionki mają ograniczenia wiekowe dotyczące bezpłatnego podawania, ale w szczególnych przypadkach mogą być podane pomimo tych ograniczeń.

W Islandii młodzież w wieku co najmniej 16 lat może poprosić o szczepienie bez zgody rodziców. Po ukończeniu 18. roku życia należy samemu zapłacić za szczepionkę.

Państwo zapewnia finansowanie dawek podawanych w roku szkolnym 2025–2026. Producent zagwarantował dostawy co najmniej do końca roku szkolnego. Kampania, która toczy się we współpracy ze szkołami, instytucjami i placówkami zdrowia publicznego oraz głównym epidemiologiem, ma zakończyć się przed końcem roku szkolnego.

Później dostępność bezpłatnych szczepionek może ponownie zostać ograniczona tylko do uczniów 7. klasy.