Lesfimi (e. reading fluency) er eiginleikinn að lesa texta af nákvæmni, á góðum hraða og með viðeigandi tjáningu. Nákvæmni er eiginleikinn að lesa texta rétt, sjálfvirkni er færnin að umskrá texta án fyrirhafnar, og hrynrænir þættir ná yfir það þegar lesið er með réttum áherslum eða hljómfalli sem er í samræmi við efni texta. (Biancarosa og Shanley, 2016; Kuhn o.fl., 2010).

Kenningar um lesfimi hafa verið að þróast síðustu hálfa öldina en þær má rekja aftur til kenningar LaBerge og Samuels (1974) um sjálfvirka úrvinnslu upplýsinga í lestri og svo kenningu Perfettis um skilvirkni í máli (Biancarosa og Shanley, 2016; Lembke o.fl., 2016; Logan, 1997). Lestrarferlið byggir á ólíkum hugrænum kerfum sem vinna saman til þess að umskrá bókstafi í hljóð og orðmyndir, sem síðan eru túlkuð út frá samhengi orða í setningu.

Athygli er mikilvæg fyrir nám og sérstaklega þegar verið er að læra nýja hluti. Þegar búið er að ná góðum tökum á grunnfærni, það er þegar færnin orðið sjálfvirk, þarf ekki lengur jafn mikla aðkomu athygli við lestur einfaldra orða og orðmynda. Fimur lesandi þarf því ekki að beina athygli sinni að því að þekkja bókstafina, hljóðin eða orðin og getur þannig einbeitt sér að innihaldi textans. Ef lesandi hefur ekki náð sjálfvirkni í þessum undirstöðuferlum þá er lítil athygli eftir til þess að túlka samhengi setninga og merkingu textans.

Lesfimiprófið er einstaklingspróf þar sem nemandi les upphátt af blaði í tvær mínútur fyrir kennara sem fylgist með og skráir hversu nákvæmur lesturinn er. Prófið metur tvo eiginleika lesfiminnar af þremur eða sjálfvirkni og nákvæmni lestrar. Þrátt fyrir að hrynrænir þættir séu ekki metnir á lesfimiprófinu hefur myndast hefð fyrir því, bæði hérlendis og erlendis, að kalla slík próf „lesfimipróf“ þó svo að réttara væri að segja að lesfimiprófin séu fyrst og fremst mat á sjálfvirkni lestrar.

Í þessu sambandi hefur verið bent á að hrynrænir þættir séu aukaafurð af góðum og sjálfvirkum lestri og málskilningi, merki um að nemandinn hafi gott vald á lestri, og hafi því í sjálfu sér ekkert umframgildi við mat á lesfimi (Biancarosa og Shanley, 2016). Einnig hefur reynst erfiðara að meta hrynræna þætti þar sem samræmi á milli matsmanna er oftast lítið sem rýrir trúverðugleika matsins. Þetta þýðir þó alls ekki að kennarar eigi að sleppa því að huga að hrynrænum þáttum í lestrarkennslu og þjálfun þar sem þeir gegna því mikilvæga hlutverki að koma réttri merkingu texta til skila og geta verið mælikvarði á það að hvaða marki nemandinn skilur það sem hann les. Það geta þeir gert með því að nota matsramma sem finna má í Matsramma fyrir lesfimi: Leiðbeiningar um notkun og fjallað er um í næsta kafla (Guðbjörg R. Þórisdóttir, 2021).

Eins og áður segir metur lesfimipróf Matsferils sjálfvirkni og nákvæmni við lestur. Í leiðbeiningum með fyrirlögninni eru fyrirmælin til nemenda þegar prófið er lagt fyrir „Lestu eins hratt og vel og þú getur“. Orðið „vel“ vísar hér til lestrarnákvæmni þar sem hún, ásamt lesnum orðum á mínútu, liggur til grundvallar útreikningum á frammistöðu nemenda. Upplýsingar um sjálfvirkni umskráningar eru mjög mikilvægar en sjálfvirknin er ein af meginforsendum þess að lesari geti einbeitt sér að innihaldi texta og skilið hann. Sé skilgreiningin á lesfimi hins vegar höfð í huga er ljóst að lesfimiprófið metur aðeins tvo meginþætti hennar. Til að fá góða hugmynd af heildarstöðunni þurfa kennarar einnig að nota matsramma fyrir lesfimi sem býður upp á mat á hrynrænum þáttum til viðbótar. Saman veita lesfimiprófið og matsramminn góðar upplýsingar um stöðu lesfimi nemenda en notkun rammans býður jafnframt upp á útvíkkun í lestrarkennslu og þjálfun og getur gert hvort tveggja fjölbreytt og áhugavert. Matsrammann má finna á Læsisvefnum ásamt leiðbeiningum.

Nákvæmur, áreynslulaus og sjálfvirkur lestur, þar sem lesarinn er því sem næst ómeðvitaður um lestrarferlið, er mikilvæg forsenda þess að hann geti einbeitt sér að innihaldi textans og skilið hann (LaBerge og Samuels,1974). Líkan Tunmers og Hoovers (2019) lýsir þessu vel en það skiptist í tvo meginþætti; málskilning og sjónrænan orðaforða sem er forsenda sjálfvirkrar og nákvæmrar umskráningar. Málskilningurinn nær meðal annars yfir öll orð sem einstaklingur hefur skilning á og því ríkulegri sem orðaforði hans er því meiri líkur eru á að hann eigi auðvelt með því að skilja texta. Sjónræni orðaforðinn nær yfir öll orð sem hann getur lesið nákvæmlega, áreynslulaust og skilið fyllilega. Tengsl lesskilnings og góðrar lesfimi eru því náin og áhersla á góða lesfimi, eða góðan leshraða ekki úr lausu lofti gripin. Það er því mikilvægt að fylgjast vel með þróun lesfimi hjá nemendum því hún er ein af meginstoðum læsis. Sé hún ekki nægileg getur það sett hömlur á möguleika nemenda til að komast yfir lesefni, nýta sér lestur til skilnings á árangursríkan hátt í námi og njóta lestrar.