Embætti landlæknis veitir faglega ráðgjöf um stefnumótun, rannsóknir og önnur málefni er varða áfengi og önnur vímuefni. Einnig stuðlar embættið að samvinnu og samræmingu meðal þeirra sem vinna að vímuvörnum.
Embættið fylgist reglulega með völdum áhrifaþáttum heilbrigðis, þar á meðal notkun áfengis og annarra vímuefna meðal landsmanna. Embættið er auk þess í samvinnu við erlendar og innlendar stofnanir, háskóla og sambærileg embætti um rannsóknir og forvarnir.
Það eru engin þekkt viðmið um skaðlausa notkun áfengis
Ekki er hægt að drekka áfengi til heilsubótar
Hættu að drekka áður en fimm drykkjum er náð við sama tilefni
Barnshafandi konur eiga alfarið að sleppa því að drekka áfengi. Konum sem eru að reyna að verða barnshafandi er einnig ráðlagt að sleppa alveg áfengi – til öryggis
Eldra fólki er ráðlagt að forðast áfengi
Áfengi getur haft áhrif á virkni lyfja
Börn og ungt fólk undir aldri til áfengiskaupa eiga alls ekki að drekka áfengi
Meginmarkmið forvarnarstarfs er að draga úr eða koma í veg fyrir skaða sem notkun áfengis eða annara vímuefna hefur á einstaklinga, fjölskyldur og samfélagið í heild.
Sérstök áhersla er á að seinka eða koma í veg fyrir að ungt fólk hefji notkun.
Samantekt á nýjustu rannsóknum bendir meðal annars til þess að efling á félags og tilfinningafærni barna og ungmenna sem og efling á foreldrafærni séu ein af öflugustu forvarnarleiðunum.
Forvarnir eiga sér stað í mismunandi lögum samfélagsins. Áfengisnotkun ungmenna, óhófleg áfengisnotkun eða skaðlegt neyslumynstur á sér oft rætur í samspili menningar, samfélagslegra- og einstaklingsbundinna þátta.
Forvarnir geta dregið úr neikvæðum afleiðingum notkunar áfengis og vímuefna á samfélagið.
Áhrif á einstaklinginn sjálfan
Áfengi hefur mikil áhrif á heilsu og er einn af fjórum algengustu áhættuþáttum fyrir langvinnum sjúkdómum. Árlega deyja um þrjár milljónir einstaklinga á heimsvísu af áfengistengdum orsökum.
Áfengisnotkun hefur áhrif á myndun ýmissa tegunda krabbameina, sykursýki, hjartasjúkdóma, skorpulifur og heilablóðfalls.
Áfengi hefur skaðleg áhrif á geðheilsu og getur til að mynda ýtt undir kvíða og þunglyndi sem og haft neikvæð áhrif á svefn
Önnur vímuefni hafa sýnt sig geta ýtt undir til dæmis geðhvarfasýki og valdið geðrofi
Áhrif á aðra
Í rannsókn á vegum Norrænu velferðarmiðstöðvarinnar (NVC) kemur fram að margir verða fyrir neikvæðum áhrifum vegna áfengisdrykkju annarra, bæði frá fjölskyldumeðlimum, vinum, kunningjum og ókunnugum.
Í íslensku niðurstöðunum kemur m.a. fram að nærri þriðjungur Íslendinga 18 ára og eldri hafa orðið fyrir neikvæðum áhrifum vegna áfengisdrykkju annarra í sínu nánasta umhverfi. Konur og yngra fólk verður frekar fyrir neikvæðum áhrifum vegna drykkju annarra.
Niðurstöður úr rannsóknum eins og þessum eru mikilvægar í allri stefnumörkun í lýðheilsu og áfengismálum allt frá hlutum eins og aðgengi að áfengi til barnaverndar og vinnuverndar.
Ölvunardrykkja: Er skilgreind með inntöku fimm eða fleiri áfengra drykkja við sama tilefni. Skaðleg notkun áfengis: Skilgreint út frá flokkunarkerfi Alþjóðaheilbrigðismálstofnunarinnar ICD-10, meðal annars með tilliti til hvort notkunin hafi leitt til skaða á líkama eða geðheilsu án greiningarinnar „fíkn" eða „sýki".
Fikt: Á við um einstaka og skammtíma notkun vímuefna. Fikt getur leitt til reglulegrar notkunar
Regluleg notkun: Endurtekin og langvarandi notkun vímuefna. Regluleg notkun getur leitt til misnotkunar vímuefna eða fíknar.
Misnotkun: Viðvarandi og skaðleg notkun vímuefna. Skaðinn er bæði andlegur og líkamlegur ásamt því að hafa áhrif á félagsleg tengsl.
Ávani eða fíkn: Einstaklingur er háður áfengi eða öðrum vímuefnum þegar þrjú eða fleiri af viðmiðum WHO um fíkn eru uppfyllt. Viðmiðin eru:
Fíkn (þrálát löngun til að nota vímuefni)
Stjórnleysi
Líkamleg fráhvarfseinkenni
Þolmyndun
Minni áhugi á öðru eða eyðir miklum tíma í að verða sér út um áfengi eða önnur vímuefni
Áframhald notkunar vímuefna þrátt fyrir vitneskju um skaðleg áhrif