Framkvæmdir skulu liggja niðri á fuglvarptíma sem miðast við lok apríl til 15. júlí.
Tilgangur aðgerða
Markmið aðgerða er að hækka grunnvatnsstöðu svæðisins þannig að vatn dreifist jafnt um svæðið og allt framræst land innan svæðisins verði blautt á ný.
Algengt er að halli lands og vatnsmagn sé vanmetið á framkvæmdasvæðum. Halla í landslagi er oft erfitt að greina með mannsauganu sérstaklega ef hann er lítill og vatnsmagn er mismikið eftir veðráttu.
Nota skal beltagröfu á breiðum beltum við verkið, að hámarki 23 tonn að þyngd. Hún hefur góða vinnslubreidd og er ekki of þung í keyrslu á mýrarsvæðum.
Ýtur henta ekki vel. Þær ná ekki að þjappa mold nægilega ofan í skurðinn, erfitt er að raða efni t.d. tryggja að torfur lendi efst og hætta er á að rask á gróðri verði of mikið eftir að framkvæmd lýkur. Einnig getur verið varasamt að vera á ýtu ef mikil bleyta er á svæðinu þar sem ýta keyrir yfir skurðinn við uppfyllingarvinnu.
Aðferðir til hækkunar grunnvatnsstöðu
Gott er að byrja á að taka gróðurtorfur upp úr botni og hliðum skurða og setja til hliðar, til að dreifa yfir rasksvæði eftir uppfyllingu skurðar. Jarðvegi úr ruðningum er mokað ofan í og þjappað vel með reglulegu millibili til að ná góðri festu þannig að ekki myndist holrými í uppfyllingunni þar sem vatn getur runnið í gegn.
Gróðurtorfum er dreift yfir rasksvæðið, bæði yfir gamla skurðinn og þar sem ruðningarnir voru. Ekki þjappa eða jafna yfirborð, betra er að hafa það ójafnt og hæðótt.
Þar sem skurðir eru opnir út í enda er mikilvægt að búa til stíflu til að koma í veg fyrir að vatn renni út frá nýfylltum skurði.
Ef ræsi eru til staðar undir yfirborði innan svæðið skal gæta að stífla þau vel.
Þverbönd
Þverbönd eru gerð úr torfum og lögð þvert á skurði með ákveðnu millibili til þess að dreifa vatni betur um svæðið, þannig að vatn nái ekki rennsli aftur í skurðum eða á öðrum óæskilegum stöðum.
Nauðsynlegt er að þverböndin séu um 30 til 40 sentímetrum hærri en skurðurinn og nái vel út fyrir hann.Þetta þarf að spila með landslaginu með tilliti til halla og vatnsstöðu. Ef skurður er þvert á halla er gott að þverbönd séu lengri út fyrir skurð undan halla.
Því meiri halli því styttra bil á milli þverbanda.
Stíflur
Gott er að byrja á að taka gróður til hliðar úr botni skurðar og úr skurðarbökkum þar sem verður stíflað.
Nýta skal þá ruðninga sem eru til staðar í stíflugerð. Ef engir ruðningar eru á svæðinu er best að taka efni við hlið skurðar. Aðgrunnar tjarnir eru grafnar við hlið skurða eða út frá skurðinum sjálfum og gróðurtorfur nýttar í frágang.
Við uppbyggingu stíflu er mold mokað ofan í skurð og þjappað vel með reglulegu millibili. Stíflan er gerð breiðust neðst og mjókkar er ofar dregur, efsti hluti má þó ekki vera minni en 1,5 metrar á breidd. Gera skal þverband efst á stíflu.
Moldinni er þjappað með mjög reglulegu millibili þannig að ekki myndist holrými í uppfyllingunni þannig að vatn renni í gegn. Stíflur eiga að vera hærri en umhverfið og ná vel út fyrir skurð.
Í halla þarf stundum að hjálpa vatninu úr skurði, á milli stífla, að renna í rétta átt með því að gera grunna afrennslisrás undan halla sem beinir þannig vatnsrennsli inn á svæðið.
Fjarlægið trjágróður og ekki nota hann sem uppfyllingarefni, þar sem trjágreinar minnka festu moldar í skurði.
Öryggismál
Athuga sérstaklega
Að stíflur og þverbönd haldi. Þegar tjarnir eru grafnar er gott að passa að þær séu aðgrunnar en ekki djúpar og reynist þannig hættulegar fólki og dýrum. Hægt er að fylla upp aðgrunn efnistökusvæði með gömlum rúllum til að minnka slysahættu enn fremur.
Fara varlega með þung tæki á uppfylltum skurðum, sérstaklega í mikilli bleytu. Ganga ekki á nýuppfylltum skurðum þar sem efni ofan í þeim er ekki orðið stöðugt.
Umferð um svæðið
Oftast eru engir vegslóðar til staðar, þung vinnutæki keyra um viðkvæm og blaut svæði. Aka skal eftir vegslóðum, velja ökutæki við hæfi með tilliti til stærðar, þyngdar, stærðar á dekkjum og hversu viðkvæmt svæðið er, til að lágmarka rask.
Gott er að skipuleggja framkvæmdir út frá veðurfari, vinna á viðkvæmum svæðum þegar frost er í jörðu, draga úr raski eins og unnt er og lagfæra svæðið eftir á ef þess þarf.
Gátlisti
Lífrænn jarðvegur er dökkur að lit, hangir vel saman og ef að rýnt er í hann má oft sjá misrotnaðar juraleyfar. Yfirleitt er hægt að sjá í ruðningum og skurðum hvernig jarðvegur er til staðar. Ef að skurðir og ruðningar eru grónir má skafa gróðurhuluna af og skoða jarðveginn vel, líka neðarlega og í botni skurða.
Gott er að skoða jarðvegssniðið frá skurðbrún niður í skurðbotn. Mógrafir benda til þess að hátt hlutfall lífræns jarðvegs sé á svæðinu. Oft eru efstu 20 til 30 sentímetrar orðnir mjög umbreyttir eða rotnaðir því niðurbrot er hraðast efst, sérstaklega ef að svæðið hefur einhvern tíman verið jarðunnið. Því er mikilvægt að skoða ekki bara jarðveg við yfirborð, heldur skyggnast dýpra.
Fljótlegast er að kanna dýpt jarðvegsins með því að skoða ofan í skurði á svæðinu. Ef að dýpt lífræna lagsins er lítil sést það ofan í þeim, þá er móðurefni eða steinefnajarðvegur í botni eða hliðum skurðar. Einnig er gott að nota dýptarprik og stinga ofan í botninn á skurðinum.
Ef að vatn stendur mjög hátt í skurðum yfir þurra tímann á sumrin og virðist ekki hafa neina afrennsiisleið, má gera ráð fyrir að framræslan sé ekki mjög virk en þrátt fyrir það hafa slíkir skurðir áhrif á vistkerfið sem heild.
Til þess að mýrlendi myndist á ný þarf aðrennsli vatns að svæðinu að vera tryggt. Oft sjást lækir eða lænur renna í efstu skurðina, á yfirboði eða rétt undir yfirborði en stundum er ekkert sjáanlegt vatn á ferðinni. Þá getur vatnið komið dýpra að og erfitt er að koma auga á það.
Ef engin aðkoma vatns er sjáanleg að svæðinu er gott að skoða hvort eitthvað sé óbreytanlegt í nágrenninu, sem hindrar aðrennsli vatns. Til dæmis gæti veglegt vegstæði eða jarðvegsrof (rofið svæði á milli fjallendis og fyrrum mýrlendis) raskað eðlilegu vatnsrennsli.
Vatn nær sér mun frekar á skrið í halla og rofkrafturinn verður mun meiri. Því er erfiðara að endurheimta mýrlendi eftir því sem að hallinn er meiri, sérstaklega í skurðum sem að liggja með hallanum.
Ef að skurðir eru þvert á halla eru möguleikarnir meiri. Þetta er þó ekki óyfirstíganlegt vandamál heldur kallar frekar á sniðugar lausnir í samstarfi við verktaka þegar kemur að framkvæmdum.
Það er hagkvæmara og mun auðveldara að endurheimta mýrlendi ef að ruðningar eru til staðar, þó svo að eitthvað vanti upp á.
Þar sem að engir ruðningar eru til staðar er þó vel hægt að ná upp vatnsstöðu innan svæðisins með því að stífla skurði með reglulegu millibili, miðað er við 8 til 15 metra.
Hagstæðara er að svæðið sé eins samfellt og hægt er. Endurheimt eins mýrardrags er til dæmis mun vænlegri en stakra skurða innan skurðakerfis.
Einnig er ákjósanlegt að endurheimta svæði sem að tengja saman náttúruleg og óröskuð mýrlendi við röskuð mýrlendi.
Hagstæðara er að endurheimta stór svæði en lítil, betra eitt stórt en mörg lítil.
Athuga þarf hvort líkur séu á að endurheimtin geti haft neikvæð áhrif á mannvirki eða möguleika til landnýtingar á aðliggjandi jörðum, til dæmis ef fráveituskurður af nærliggjandi landbúnaðarlandi liggur í gegnum endurheimtarsvæðið, skurður liggur meðfram vegi sem ekki má blotna og svo framvegis.
Þetta er hægt að meta með hæðarlínum á loftmynd af svæðinu ásamt kortlagningu á vatnsflæði í gegnum svæðið.
Athuga þarf hvort fornminjar séu á svæðinu sem þarfnast verndar við framkvæmd endurheimtar votlendis. Þetta er unnið í samstarfi við Minjastofnun.
Athuga þarf hvort fiskgengt sé frá ám eða vötnum inn á svæðið eða skurðina. Einnig hvort að endurheimt geti nýst til að bæta vatnshag; bæði vatnsgæði og vatnsstöðu í tjörnum, stöðuvötnum, ám og lækjum.
Umsjón með framkvæmd
Land og skógur hefur umsjón með framkvæmd endurheimtar votlendis.
