Útbreiðsla hettusóttar á höfuðborgarsvæðinu
14. febrúar 2024
Í byrjun febrúar greindist hettusótt á höfuðborgarsvæðinu og hefur nú einstaklingur með tengingu við fyrsta tilfellið einnig greinst með hettusótt.
Hettusótt er orðinn fremur sjaldgæfur sjúkdómur hér á landi, enda verið bólusett almennt frá 1989 (árgangar 1988 og síðar; síðar bætt við öðrum skammti fyrir sama markhóp). Eftir 2000 hefur sjúkdómurinn þrátt fyrir þetta náð útbreiðslu í nokkur skipti, aðallega hjá fólki sem fætt er 1985–1987 og hefur því verið hvatt til bólusetningar með MMR fyrir þessa árganga frá 2015. Eldri árgangar eru álitnir almennt ónæmir vegna tíðra hettusóttarfaraldra sem gengu fram til 1984.
Smitleiðir
Hettusótt er öndunarfærasýking vegna hettusóttarveiru sem dreifist svipað og kvef eða inflúensa, með beinum úða frá öndunarfærum við hósta eða hnerra eða með beinni snertingu við úðamenguð yfirborð s.s. hurðarhúna. Hettusóttarveira óvirkjast fljótt utan líkamans, ekki er talin hætta á hettusótt meðal fólks sem var samtímis veikum á biðstofum o.þ.h. án návígis.
Meðgöngutími hettusóttar er um 3 vikur. Fólk sem hafði umgengist fyrsta tilfellið náið fékk upplýsingar um það fyrr í febrúar og var óbólusettum í þeim hópi bent á að halda sig frá öðru fólki meðan meðgöngutíminn líður til að draga úr hættu á frekari dreifingu.
Einkenni
Fyrstu einkenni eru öndunarfæraeinkenni, slappleiki og hiti. Sérkenni hettusóttar er áberandi bólga í munnvatnskirtlum, oftast framan við eyra, oftast öðrum megin en getur orðið báðum megin. Hettusótt getur einnig valdið heilabólgu (einkennist af höfuðverk, flogum og/eða breytingum á meðvitund), brisbólgu (einkennist af kviðverkjum, ógleði/uppköstum, lystarleysi) eða bólgu í kynkirtlum (eistum og eggjastokkum). Eistna- og eggjastokkabólga koma helst fram við hettusótt eftir kynþroska og geta leitt til ófrjósemi. Algengasti fylgikvilli hettusóttar með varanleg áhrif er heyrnarskerðing.
Forvarnir
Bólusetning gegn hettusótt er skilvirkasta vörnin. Bólusett er með samsettu bóluefni, með mislinga- og rauðu hundabóluefnum. Um aðrar leiðir til að draga úr smithættu, s.s. við aðhlynningu smitaðra má lesa á vef embættis landlæknis, undir Hettusótt.
Bólusetning eftir útsetningu er ekki með vissu gagnleg til varnar hettusóttarveikindum, því er ekki mælt með bólusetningu fólks með þekkta útsetningu fyrr en a.m.k. 3 vikum eftir síðustu umgengni við smitandi einstakling. Hinsvegar er rétt að óbólusett eða vanbólusett heimilisfólk, skólafélagar og samstarfsfólk útsettra fái bólusetningu sem fyrst, til að draga úr hættu á frekari dreifingu. Ekki er mælt með bólusetningu þeirra sem hafa fengið hettusótt, nema það vanti mislingabólusetningu.
Hverjir ættu að fá MMR bólusetningu vegna hettusóttar í nærumhverfi án beinnar útsetningar:
Áður vitanlega óbólusettir (enginn skammtur) einstaklingar fæddir 1980-2023 sem hafa náð 6 mánaða aldri þegar bólusetning er boðin.
Einstaklingar fæddir 1988-2011 sem eingöngu hafa fengið einn skammt af MMR bóluefni
Starfsmenn í heilbrigðisþjónustu sem hafa ekki með vissu fengið tvo skammta af MMR bóluefni, fæddir 1970-2000.
Starfsmenn í bráðaheilbrigðisþjónustu sem hafa fengið tvo skammta af MMR en liðin eru 10 ár frá skammti #2 mega fá þriðja skammt.
Hverjir ættu ekki að fá MMR bólusetningu:
Barnshafandi
Ónæmisbældir (skert frumubundið ónæmissvar) – algengasta orsök bælingar á frumubundnu ónæmi er notkun ónæmisbælandi lyfja (stera, krabbameinslyfja og líftæknilyfja)
Aldur undir 6 mánuðum
Gelatínofnæmi
Fólk sem þegar er bólusett með tveimur skömmtum af MMR sem ekki starfar í bráðaheilbrigðisþjónustu.
Bólusetningar fara fram á heilsugæslustöðvum og þarf að hafa samband við heilsugæsluna á dagvinnutíma, t.d. í skilaboðum eða netspjalli á Heilsuveru, til að fá upplýsingar um aðgengi, ráðleggingar eða tíma í bólusetningu.
Fréttin hefur verið uppfærð.
Sóttvarnalæknir