Foreldri eða umönnunaraðili fylgist ekki nægilega vel með barni og því er öryggi þess og velferð í hættu. Þetta á við þegar barnið hefur ekki líkamlega, hugræna eða tilfinningalega burði til að vernda sig sjálft í aðstæðunum.

1.2.1. Eftirliti umönnunaraðila með barni er ábótavant

Ekki er fylgst nægilega vel með barni þannig að það getur farið sér að voða. Foreldri eða
umönnunaraðili skynjar ekki yfirvofandi eða mögulega hættu og hefur ekki gert fullnægjandi
ráðstafanir til að vernda barnið gegn skaða.

Dæmi eru eftirfarandi:

• Barn er skilið eftir eitt, t.d. á skiptiborði, í sundlaug eða heitum potti eða öðrum álíka stað
  þar sem barninu er hætta búin.

• Barn er ekki fest tryggilega í farartæki með viðeigandi öryggisbúnaði eftir því sem við á
  eftir aldri barnsins.

• Barn er skilið eftir án eftirlits, t.d. í barnavagni fyrir utan heimili eða veitingastað.

1.2.2. Barn er skilið eftir eitt án þess að hafa aldur og þroska til þess

Barn er skilið eftir án eftirlits og án þess að hafa aldur og þroska til, t.d. á heimili eða í bifreið.
Þroski og aldur ræður því hvenær viðeigandi er að skilja börn eftir ein, t.d. barn á unglingsaldri
sem er skilið eftir eitt heima í langan tíma án eftirlits.

1.2.3. Barn er skilið eftir hjá hæfum aðila en óeðlilega lengi

Barn er skilið eftir hjá hæfum aðila en er ekki sótt á tilsettum eða umsömdum tíma, eða að ekki
er ákveðið hvenær barnið verði sótt og sá sem passar barnið telur sig hafa passað það óeðlilega

1.2.4. Barn er skilið eftir hjá óhæfum aðila

Barn er skilið eftir hjá óhæfum umönnunaraðila. Dæmi um það er t.d. ef sá einstaklingur sem
annast á barnið hefur ekki aldur og/eða þroska til að annast það, er í annarlegu ástandi vegna
áfengis- eða vímuefnaneyslu eða haldinn alvarlegum geðsjúkdómi sem gerir viðkomandi
óhæfan til að annast barn. Hér er átt við þegar utanaðkomandi er falið að annast barn þrátt fyrir
vitneskju foreldra eða umönnunaraðila um eitthvað af ofangreindu.

1.2.5. Barn er skilið eftir hjá óhæfum aðila sem beitir börn ofbeldi

Barni hefur verið komið í umönnun hjá einstaklingi sem vitað er að hefur, eða er sterklega
grunaður um að hafa, beitt barn líkamlegu eða kynferðislegu ofbeldi. Viðkomandi þarf ekki
að hafa verið dæmdur eða kærður fyrir brot af þessu tagi.

1.2.6. Foreldri lýsir yfir vilja til að yfirgefa barn eða yfirgefur barn til frambúðar

Foreldri segist ekki vilja eiga barn sitt eða segist vilja losna við það, rekur það t.d. út af
heimilinu. Foreldri eða umönnunaraðili skilur barn sitt eftir án þess að ætla sér að sækja það,
t.d. úti á víðavangi, á veitingastað eða öðrum opinberum vettvangi.

1.2.7. Barn verður umsjónarlaust vegna fráfalls eða fjarveru forsjáraðila

Barn er án umsjónar vegna fráfalls forsjáraðila, innlagnar forsjáraðila á sjúkrahús,
sjálfræðissviptingar forsjáraðila, handtöku forsjáraðila eða brotthvarfs af öðrum ástæðum.
Einnig getur verið um að ræða að foreldri sem fer eitt með forsjá reyni að svipta sig lífi. Hér
getur einnig verið um að ræða þegar börn koma án fylgdar forráðamanna til landsins (vegalaus
börn).

1.2.8 Barni er hætta búin vegna annarlegs ástands umönnunaraðila

Barn er ekki verndað og því hætta búin vegna annarlegs ástands forsjár- eða umönnunaraðila.

Dæmi eru eftirfarandi:

• Barn verður vitni að annarlegu ástandi umönnunaraðila vegna áfengis- og/eða annarrar
  vímuefnaneyslu.

• Barni er hætta búin þar sem umönnunaraðili ekur með það undir áhrifum áfengis og/eða
  annarra vímuefna.

1.2.9. Barni er leyft eða það hvatt til að taka þátt í ólöglegu eða ósiðlegu athæfi

Barni er leyft eða það hvatt til þess af hálfu umönnunaraðila að taka þátt í ólöglegu eða ósiðlegu
athæfi, t.d. innbrotum, þjófnaði, áfengis- og vímuefnaneyslu, vændi eða öðrum kynferðislegum
athöfnum, m.a. á netinu.

Foreldrar eða umönnunaraðilar hvorki sinna skólagöngu eða námi barns né sjá til þess að barnið sinni því. Hér er fyrst og fremst átt við skólaskyldu barns í grunnskóla en getur einnig átt við skólagöngu í leik- eða framhaldsskóla, ef það er metið mikilvægt fyrir velferð barnsins.

1.3.1. Mætingu barns í skóla er ábótavant og án inngrips forsjáraðila

Barn mætir illa í skóla og foreldrar eða umönnunaraðilar láta það afskiptalaust.

1.3.2. Barn er ekki skráð í skóla eða missir mikið úr skóla vegna ólögmætra ástæðna

Barn er ekki skráð í skóla eða missir mikið úr skóla vegna ólögmætra ástæðna, t.d. vegna þess
að það er að passa yngri systkini eða vegna þess að umönnunaraðili vaknar ekki til að koma
barninu á réttum tíma í skólann.

1.3.3. Ábendingum skóla um sérfræðiaðstoð fyrir barn er ekki sinnt

Umönnunaraðili sinnir ekki ábendingum skóla sem vísar barni í greiningu vegna gruns um
námsörðugleika eða í sértæka þjónustu vegna námsörðugleika, svo sem í lesgreiningu eða
stærðfræðigreiningu.

1.3.4. Barn skortir ítrekað skólagögn

Barn skortir ítrekað nauðsynlega hluti til skólastarfs, t.d. bækur, íþróttaföt eða sundföt.

Foreldrar eða umönnunaraðilar sinna ekki tilfinningalegum þörfum barns, hugrænni og
félagslegri örvun eða setja barninu ekki mörk.

1.4.1. Tilfinningalegar þarfir barns vanræktar

Foreldri eða umönnunaraðili bregst seint og/eða illa við tilfinningalegum þörfum barns síns
þegar það þarfnast umönnunar eða stuðnings, t.d. þegar ungbarn grætur eða þegar barnið
þarfnast stuðnings og umönnunar vegna utanaðkomandi áfalls. Greinilegur skortur er á
eðlilegri tengslamyndun foreldris og barns. Tilfinningaleg vanræksla getur verið orsök
vaxtarskerðingar hjá ungbarni og er þá greint af heilbrigðisstarfsfólki. Í þeim tilvikum bætir
barn hvorki við sig í þyngd né lengd og engar heilsufarslegar orsakir finnast. Sjá ennfremur
undir líkamleg vanræksla flokk 1.1.1.

1.4.2. Hugrænn þroski barns vanræktur

Foreldri eða umönnunaraðili örvar ekki hugrænan þroska barns. Tækifæri til að kenna barni og
örva hugrænan þroska þess eru sniðgengin, umönnunaraðili lætur jafnvel eins og hann heyri
hvorki í barninu né sjái það. Sjálfstæði barns fær litla örvun og barnið því svo ofverndað að
það hefur áhrif á þroska þess.

1.4.3. Félagslegar þarfir barns vanræktar

Foreldri eða umönnunaraðili örvar ekki félagslegan þroska barns heldur stuðlar að félagslegri
einangrun þess eða fjölskyldunnar, t.d. truflar ítrekað tilraunir barnsins til að vingast við
jafnaldra.

1.4.4. Barni eru ekki sett viðeigandi mörk

Foreldri eða umönnunaraðili setur barni ekki viðeigandi mörk eða notar ekki viðeigandi reglur
og aga þegar við á. Þetta hefur leitt til hegðunarvanda barnsins, erfiðleika í skóla og félagslegra
erfiðleika. Dæmi um þetta er m.a. óviðeigandi og óheftur aðgangur barns að fjármunum eða að
barnið sé sjaldan eða aldrei látið taka afleiðingum gerða sinna.