Fara beint í efnið
Fréttayfirlit

22. apríl 2024

Fréttayfirlit

22. apríl 2024

Bólusetningarvika í Evrópu - Mikilvægi bólusetninga barna

Mikilvægt er að við höldum uppi þeirri góðu þátttöku sem verið hefur hér á landi í almennum bólusetningum til að koma í veg fyrir faraldra smitsjúkdóma. Og ef almenn þátttaka í bólusetningum er nægilega góð myndast einnig hjarðónæmi í samfélaginu sem verndar þá aðra sem ekki er hægt að bólusetja t.d. vegna aldurs (ungbörn) eða sjúkdóms.

Mynd. Kynslóðir varðar með bólusetningum

Bólusetningar eru öflugasta tækið í baráttunni við smitsjúkdóma. Á Íslandi var byrjað að bólusetja við bólusótt árið 1802. En almennar bólusetningar barna hófust upp úr 1950 með bólusetningum gegn barnaveiki, stífkrampa og kíghósta sem og mænuveiki. Mislingar bættust við almennar bólusetningar árið 1976 en 1989 var farið að bólusetja með MMR bóluefni gegn mislingum, hettusótt og rauðum hundum. Hefur öllum þessum sjúkdómum verið nær útrýmt hérlendis í kjölfarið.

Bólusetning gegn bakteríunni Haemophilus influenzae (Hib) hófst 1989 og síðan einnig gegn meningókokkum og pneumókokkum. Allar þessar bólusetningar hafa komið í veg fyrir fjölda alvarlegra veikinda auk dauðsfalla. Eftir 2010 hafa svo bæst við bólusetningar gegn HPV veirusýkingu, sem getur valdið krabbameinum, og bólusetning gegn hlaupabólu.

Bólusetningarvika í Evrópu

Vikan 21.–27. apríl 2024 er bólusetningarvika í Evrópu þar sem Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin (WHO) og Sóttvarnastofnun Evrópusambandsins (ECDC) minna á mikilvægi bólusetninga til að koma í veg fyrir sjúkdóma og vernda líf.

Í ár hefur vikan sérstaka þýðingu þar sem samhliða er minnst 50 ára afmælis bólusetningaráætlunar WHO (EPI; essential immunization program). Á þessum tímamótum ber að fagna þeim stórkostlega árangri sem bólusetningar hafa náð við að vernda kynslóðir gegn alvarlegum sjúkdómum. Einnig þarf að leggja áherslu á nauðsyn góðrar þátttöku í bólusetningum og jöfnu aðgengi að þeim til að koma í veg fyrir útbreiðslu sjúkdóma sem hægt er að koma í veg fyrir.

Bólusetningar eru hornsteinn lýðheilsu

Bólusetningar koma í veg fyrir útbreiðslu banvænna sjúkdóma og hafa bjarga milljónum mannslífa. WHO hleypti bólusetningaráætlun sinni (EPI) af stokkunum árið 1974, til að tryggja jafnan aðgang barna að bóluefnum, óháð landfræðilegri staðsetningu eða félagslegri stöðu. Á undanförnum fimm áratugum hefur EPI þróast og náð miklum árangri fyrir heilsu á heimsvísu. 50 ára afmæli EPI er mikilvæg hvatning við almennar bólusetningar, einnig hér á landi.

Almennar bólusetningaráætlanir

Byggt á merkum árangri bólusetningarátaksins við að útrýma bólusótt úr heiminum um 1980 hóf WHO EPI áætlunina með það markmið að veita börnum um allan heim aðgang að bóluefnum sem bjarga mannslífum.

Í dag eru öll ríki með almennar bólusetningaráætlanir og bóluefni eru viðurkennd sem meðal öruggustu, hagkvæmustu og árangursríkustu lýðheilsuaðgerða sem koma í veg fyrir andlát og auka lífsgæði.

Við stofnun EPI var lögð áhersla á að vernda öll börn gegn sex barnasjúkdómum: berklum, barnaveiki, stífkrampa, kíghósta, mænuveiki og mislingum. Nú eru almennt ráðlagðar bólusetningar gegn 13 sjúkdómum á lífsleiðinni auk annarra bólusetninga við ákveðnar aðstæður (landsvæði, ferðalög).

Einstakt samstarf opinberra stofnanna og einkaaðila eins og WHO, Rotary International, Sóttvarnastofnun Bandaríkjanna (CDC), UNICEF, Bill & Melinda Gates Foundation og Gavi, hefur einnig leitt til mikils árangurs eins og að tilfellum mænuveiki hafi fækkað um meira en 99% á heimsvísu.

Samvinna fyrir betri heilsu

Bólusetning er eitt skilvirkasta og hagkvæmasta inngripið í heilbrigðisþjónustu, sem allir eiga að hafa jafnan aðgang að. 50 ára afmæli EPI er tækifæri til að heiðra árangurinn sem hefur náðst og setja ný markmið fyrir framtíðina. Árangur áætlunarinnar við að koma í veg fyrir fjölmarga sjúkdóma, bæta heilsu barna og efla jöfnuð í aðgengi að heilbrigðisþjónustu undirstrikar mikilvægi bólusetninga.

Sóttvarnalæknir

Tilvísanir: