Umhverfismat framkvæmda felst í að meta og upplýsa um líkleg áhrif tiltekinna framkvæmda á umhverfið. Áhrifin eru greind, vægi þeirra metið og lagt til hvernig bregðast skuli við þeim.

Niðurstaða umhverfismats er notuð til að ákveða hvort veita eigi leyfi til framkvæmdar. Ef leyfi er veitt, eru niðurstöður umhverfismats nýttar við útfærslu framkvæmdar til að takmarka neikvæð áhrif hennar á umhverfið.

Umhverfismati framkvæmda er ætlað að:

• Tryggja að áhrif tiltekinna framkvæmda á umhverfið hafi verið metin áður en ákvarðanir um leyfisveitingar eru teknar.

• Tryggja að almenningur eigi kost á að taka þátt í og hafa áhrif á umhverfismat.

• Benda á hvernig bregðast megi við neikvæðum afleiðingum framkvæmda með mótvægisaðgerðum og við hönnun framkvæmda.

Í lögum um umhverfismat kemur fram hvaða framkvæmdir eru ávallt háðar umhverfismati og hvaða framkvæmdir eru tilkynningarskyldar. Meta þarf í hverju tilviki hvort tilkynningarskyldar framkvæmdir skuli gangast undir umhverfismat.

Hlutverk aðila við umhverfismat framkvæmda

Að gerð umhverfismats koma ýmsir aðilar, sem gegna ólíkum hlutverkum:

• Framkvæmdaraðilar bera ábyrgð á umhverfismati framkvæmda. Þeir óska eftir ákvörðun um hvort tilkynningarskyldar framkvæmdir skuli háðar umhverfismati og vinna að og leggja fram skýrslu um mat á umhverfisáhrifum.

• Sveitarfélög veita byggingar- og framkvæmdaleyfi eftir að umhverfismati er lokið.

• Opinberar stofnanir veita umsagnir um tiltekna þætti í umhverfismati, til dæmis veitir Umhverfisstofnun umsagnir um mengunarmál og Minjastofnun Íslands um menningarminjar. Þá geta opinberar stofnanir líka verið leyfisveitendur. Til dæmis veitir Umhverfisstofnun starfsleyfi fyrir rekstri verksmiðja, Matvælastofnun veitir rekstrarleyfi vegna fiskeldis og Orkustofnun veitir leyfi til efnistöku á hafsbotni utan marka sveitarfélaga.

• Almenningur getur komið á framfæri ábendingum og athugasemdum um fyrirhugaða framkvæmd og umhverfismat hennar þegar matsáætlun og umhverfismatsskýrsla eru kynntar á Skipulagsgátt.

• Skipulagsstofnun sér um framkvæmd laga og reglugerðar um umhverfismat framkvæmda og áætlana. Stofnunin:

  • Tekur ákvarðanir um hvort tilkynningarskyldar framkvæmdir skuli háðar umhverfismati.

  • Kynnir matsáætlanir og umhverfismatsskýrslur framkvæmdaraðila.

  • Gefur út álit um matsáætlanir og um umhverfismat framkvæmdar sem byggt er á umhverfismatsskýrslu framkvæmdaraðila og framkomnum umsögnum um hana.

  • Varðveitir og miðlar upplýsingum um ákvarðanir um matsskyldu og og framkvæmdir sem farið hafa í mat á umhverfisáhrifum.

  • Starfrækir gagnagrunn um umhverfismat framkvæmda og heldur úti Skipulagsgátt, samráðsgátt um mat á umhverfisáhrifum og framkvæmdarleyfi og skipulagmál.