Alþjóðlega SI-mælieiningakerfið, sbr. 1. gr. reglugerðar um mælieiningar.
1. SI-MÆLIEININGAR OG MARGFELDISEININGAR.
1.1. Grunneiningar alþjóðlega mælieiningakerfisins.
Stærð | Mælieining |
Heiti | Tákn |
Lengd | metri | m |
Massi | kílógramm | kg |
Tími | sekúnda | s |
Rafstraumur | amper | A |
Hitastig | kelvin | K |
Efnismagn | mól | mol |
Ljósstyrkur | kandela | cd |
Skilgreiningar á grunneiningum alþjóðlega mælieiningakerfisins eru sem hér segir:
Lengdareining: Metri er sú vegalengd sem ljósið fer í lofttæmi á 1/299 792 458 sekúndum.
Massaeining: Kílógramm er mælieiningin fyrir massa. Það er skilgreint sem massi frumgerðar alþjóðlega kílógrammsins.
Tímaeining: Sekúnda er jafnlöng 9 192 631 770 sveiflutímum geislunar er kemur fram þegar sesín 133 frumeind breytir um ástand milli hinna tveggja ofurfínu stiga grunnástandsins.
Rafstraumseining: Amper er skilgreint þannig að þegar fasti straumurinn eitt amper rennur um tvo beina, samsíða, óendanlega langa leiðara með hverfandi lítið þvermál og leiðararnir eru í eins metra fjarlægð og í tómarúmi, þá verkar krafturinn 2x10-7 newton á hvern metra þvert á leiðarana.
Mælieining fyrir varmafræðilegt hitastig: Eitt kelvin, mælieiningin fyrir varmafræðilegt hitastig, er 1/273,16 hluti af varmafræðilegu hitastigi vatns við þrípunkt.
Skilgreiningin gildir fyrir vatn með samsætur í eftirfarandi hlutföllum:
0,00015576 mol 2H fyrir hvert mól 1H, 0,0003799 mol 17O fyrir hvert mól 16O og 0,0020052 mol 18O fyrir hvert mól 16O.
Mælieining fyrir efnismagn: Mól er magn efnis í kerfi sem inniheldur jafnmargar efniseindir og frumeindirnar eru margar í 0,012 kg (12 g) af kolefni-12. Þegar heitið mól er notað verður að tilgreina efniseindirnar sem við er átt og geta það verið atóm, sameindir, jónir, rafeindir, aðrar efniseindir eða tilteknir hópar slíkra efniseinda.
Mælieining fyrir ljósstyrk: Kandela er sá ljósstyrkur sem beinist í tiltekna átt frá ljósgjafa sem gefur frá sér einlita geisla með tíðninni 540x1012 Hertz og aflinu 1/683 Wött á hvern steradian.
1.1.1. Sérstakt heiti og tákn SI-kerfisins um afleidda mælieiningu hitastigs til að tákna Celsíus hitastig.
Stærð | Mælieining |
Heiti | Tákn |
Celsíus hitastig | gráða á Celsíus | °C |
Celsíus hitastig, t, er skilgreint sem mismunurinn t = T - T0 milli tveggja kelvin hitastiga T og T0 þar sem T0 er = 273,15 kelvin. Bil eða mismun á hitastigi má ýmist gefa upp sem kelvin eða gráður á Celsíus. Mælieiningin „gráða á Celsíus“ er jöfn mælieiningunni „kelvin“.
1.2. Afleiddar mælieiningar alþjóðlega mælieiningakerfisins.
1.2.1. […] .
1.2.2. Almenn regla um afleiddar mælieiningar alþjóðlega mælieiningakerfisins.
Mælieiningar sem eru leiddar (kerfisbundið) út frá grunneiningum alþjóðlega mælieiningakerfisins eru gefnar upp sem algebruyrðingar í formi margfelda grunneininga í heilum veldum og margfeldið hefur tölugildið 1.
1.2.3. Afleiddar mælieiningar alþjóðlega mælieiningakerfisins, sem eiga sér sérstök heiti og tákn.
Stærð | Mælieining | Táknað sem |
Heiti | Tákn | Aðrar SI-mælieiningar | Grunneiningar |
Flatarhorn | radan | rad | | m m-1 |
Rúmhorn | steradian | sr | | m2m-2 |
Tíðni | hertz | Hz | | s-1 |
Kraftur | newton | N | | m kg s-2 |
Þrýstingur, spenna | pascal | Pa | N m -2 | m-1 kg s-2 |
Orka, vinna, varmi | joule | J | N m | m2kg s-2 |
Afl(1), geislaflæði | watt | W | J s-1 | m2kg s-3 |
Rafhleðsla | coulomb | C | | s A |
Rafspenna, íspenna | volt | V | W A-1 | m2kg s-3 A-1 |
Rafviðnám | ohm | Ω | V A-1 | m2kg s-3 A-2 |
Rafleiðni | siemens | S | A V-1 | m-2 kg-1 s3 A2 |
Rýmd | farad | F | C V-1 | m-2 kg-1 s4 A2 |
Segulflæði | eber | Wb | V s | m2 kg s-2 A-1 |
Segulstyrkur | tesla | T | Wb m-2 | kg s-2 A-1 |
Span (spanstuðull) | henry | H | Wb A-1 | m2 kg s-2 A-2 |
Ljósflæði | lumen | lm | cd sr | cd |
Birta (lýsing) | lux | lx | lm m-2 | m-2 cd |
Geislavirkni | becquerel | Bq | | s-1 |
Geislaskammtur | gray | Gy | j kg-1 | m2 s-2 |
Geislaálag | sievert | Sv | J kg-1 | m2 s-2 |
Hvatavirkni | katal | kat | | mol s-1 |
1) Sérstök heiti á afleiningu: Heitið Voltamper (táknað „VA“) er notað til að tákna sýndarafl riðstraums og heitið var (tákn „var“) er notað til að tákna launafl. „VA“ er ekki skráð í ályktunum almenna þingsins um mál og vog.
Mælieiningar sem leiddar eru af grunneiningum alþjóðlega mælieiningakerfisins eða viðbótareiningum þess er heimilt að gefa upp í þeim mælieiningum sem skráðar eru í þessum viðauka.
Einkanlega er hægt að gefa afleiddar alþjóðlegar einingar upp með sérstökum heitum og táknum sem sýnd eru í töflunni hér að ofan. Til dæmis er hægt að gefa upp alþjóðlegu mælieininguna fyrir skriðseigju ýmist sem m-1 kg s-1 eða N s m-2 eða Pa s.
1.3. Forskeyti og tákn þeirra sem notuð eru til að tákna tiltekin tugveldi.
Tugveldi | Forskeyti | Tákn | Tugveldi | Forskeyti | Tákn |
1024 | jotta | Y | 10-1 | desi | d |
1021 | setta | Z | 10-2 | senti | c |
1018 | exa | E | 10-3 | milli | m |
1015 | peta | P | 10-6 | míkró | μ |
1012 | tera | T | 10-9 | nanó | n |
109 | gíga | G | 10-12 | píkó | p |
106 | mega | M | 10-15 | femtó | f |
103 | kíló | k | 10-18 | attó | a |
102 | hektó | h | 10-21 | septó | z |
101 | deka | da | 10-24 | joctó | y |
Heitin og táknin fyrir margfeldiseiningar massa eru mynduð með því að bæta forskeytum við orðið „gramm“ og táknum þeirra framan við táknið „g“.
Sé afleidd mælieining gefin upp sem almennt brot er hægt að gefa til kynna tugveldi hennar með því að bæta forskeytunum við mælieiningar í teljara eða nefnara eða hvoru tveggja.
Óheimilt er að nota samsett forskeyti, þ.e. forskeyti sem búin eru til með því að raða saman ofangreindum forskeytum.
1.4. Sérstök leyfileg heiti og tákn fyrir margfeldiseiningar.
Stærð | Mælieining |
Heiti | Tákn | Gildi |
Rúmmál | lítri | 1 eða L 1) | 1 1 = 1 dm3 = 10-3 m3 |
Massi | tonn | t | 1 t = 1 Mg = 103 kg |
Þrýstingur, álag | bar | bar 2) | 1 bar = 105 Pa |
1) Heimilt er að nota táknin tvö „1“ og „L“ fyrir mælieininguna lítra.
2) Þessi mælieining er skráð í riti Alþjóðlegu mælifræðistofnunarinnar (Bureau International des Poids et Mesures) meðal mælieininga sem leyfðar eru tímabundið.
Ath: Forskeytin og tákn þeirra sem skráð eru í 1.3 er heimilt að nota með mælieiningunum og táknum þeirra sem eru skráð í töflu 1.4.
2. MÆLIEININGAR SEM SKILGREINDAR ERU Á GRUNNI SI-KERFISINS EN ERU EKKI MARGFELDISEININGAR
Stærð | Mælieining | Gildi |
Heiti | Tákn |
Flatarhorn | snúningur*(1)(a) nýgráða* eða gon* gráða (horns) mínúta (horns) sekúnda (horns) | gon* ° ' " | 1 snúningur = 2 π rad 1 gon = π /200 rad 1° = π /180 rad 1' = π /10 800 rad 1" = π /648 000 rad |
Tími | mínúta klukkustund sólarhringur | min h d | 1 min = 60 s 1 h = 3 600 s 1 d = 86 400 s |
(1) Táknið (*) á eftir mælieiningarheiti eða tákni merkir að það komi ekki fyrir í skrám sem gefnar hafa verið út af CGPM, CIPM eða Alþjóðlegu mælifræðistofnuninni. Þetta gildir um allan þennan viðauka.
(a) Ekki er til neitt alþjóðlegt tákn.
Ath: Forskeytin sem talin eru upp í 1.3 er einungis heimilt að nota með heitunum „nýgráða“ eða „gon“ og tákninu „gon“.
3. MÆLIEININGAR, SEM ERU NOTAÐAR Í ALÞJÓÐLEGA MÆLIEININGAKERFINU, EN GILDI ÞEIRRA ERU FENGIN MEÐ TILRAUNUM
Stærð | Heiti | Mælieining Tákn | Skilgreining |
Orka Massi | Rafeindavolt Atómmassaeining | eV u | Rafeindavolt er hreyfiorkan sem rafeind fær við að hreyfast gegnum 1 V spennumun í lofttæmi. Atómmassaeining er einn tólfti hluti massa einnar frumeindar aðalsamsætu frumefnisins 12C. |
Ath: Forskeytin og tákn þeirra sem eru skráð í 1.3 er heimilt að nota með þessum tveimur mælieiningum og táknum þeirra.
4. MÆLIEININGAR OG HEITI MÆLIEININGA SEM EINVÖRÐUNGU ERU HEIMIL Á TILTEKNUM SÉRSVIÐUM
Stærð | Mælieining | Gildi |
Heiti | Tákn |
Ljósbrot sjóntækja | dioptre* | | 1 dioptre = 1 m-1 |
Massi eðalsteina | karat | | 1 karat = 2x10-4 kg |
Flatarmál bújarða og byggingarlóða | ari | a | 1 a = 102 m2 |
Massi á lengdareiningu textilþráða og garns | tex* | tex* | 1 tex = 10-6 kg m-1 |
Þrýstingur blóðs og annarra líkamsvökva | millimetri kvikasilfurs | mm Hg(*) | 1 mm Hg =133,322 Pa |
Þversnið áhrifasvæðis | barn | b | 1 b = 10-28 m2 |
Ath: Forskeytin og tákn þeirra sem eru talin upp í lið 1.3 er heimilt að nota með ofangreindum mælieiningum og táknum, en þó ekki með millimetra kvikasilfurs og tákni hans. Margfeldið 102 a heitir þó „hektari“.
5. SAMSETTAR MÆLIEININGAR
Samsettar mælieiningar verða til með því að setja saman mælieiningar viðaukans.