Um margra ára skeið hafa gæði opinberra vefja verið metin og borin saman með reglulegum hætti. Þau atriði sem skoðuð hafa verið hverju sinni hafa breyst í takt við framþróun tækni og venja við framsetningu efnis á vefsíðum. Markmið verkefnisins hefur frá upphafi verið að styðja opinbera aðila í viðhaldi og þróun vefja með því að gefa ábyrgðarmönnum þeirra óháð mat á stöðu vefs eða vefja. Bæði með tilliti til almennra viðmiða og krafna um framsetningu efnis á hverjum tíma og með samanburði við stöðu annarra opinberra vefja. Slíkt auðveldar stofnunum að þróa og viðhalda vönduðum vefsíðum.
Framkvæmd þessarar skoðunar er nú eitt af verkefnum Stafræns Íslands í samræmi við hlutverk þess að styðja opinbera aðila í að veita almenningi sem besta stafræna þjónustu. Enda gegna vefsíður opinberra aðila, nú sem fyrr, veigamiklu hlutverki í því og mikilvægt að vanda til verka.
Heildareinkunn
Hvert vefsvæði fær eina heildareinkunn sem segir til um styrk vefsvæðisins og er samsett úr einkunnum fyrir:
Einkunn fyrir aðgengi segir til um hversu vel vefurinn fylgir alþjóðlegum viðmiðunarreglum um aðgengi að efni á vefnum. Þessi einkunn byggir á aðgengisvillum samkvæmt WCAG-staðlinum og er flokkuð eftir þrepum (A, AA, AAA) og hverju þeirra gefið vægi eftir því um hvers konar aðfinnslu er að ræða og hversu brýnt er að lagfæra.
Dæmi um aðgengisvillur:
Vantar fyrirsögn á síðu (WCAG: 1.3.1). Til að fá yfirsýn yfir innihald tiltekinnar síðu vafra blindir og/eða sjónskertir oft um vefinn með því að nota fyrirsagnir.
Ófullnægjandi litaskil (WCAG 1.4.3). Ófullnægjandi litaskil milli texta og bakgrunns geta valdið erfiðleikum fyrir notendur með skerta sjón eða litblindu. Hlutfall litaskila ætti því að vera minnst 4,5:1 fyrir texta í venjulegri leturstærð og 3:1 fyrir texta í stórri leturstærð.
Hlekkur fyrir mynd er ekki með alt-texta (WCAG 2.4.4). Myndahlekkur er ekki með alt-texta sem lýsir tilgangi hlekksins. Ef enginn hliðstæður texti fylgir myndinni geta notendur sem reiða sig á stoðtækni ekki vitað á hvað þeir smella.
Gæði efnis
Hér er horft til atriða sem hafa áhrif á upplifun notenda, svo sem stafsetningu, brotna hlekki, langar setningar, löng orð, hversu læsilegt efnið er, stærð mynda og hvaða tegundir skjala eru á vefnum.
Leitarvélabestun (SEO)
Einkunn fyrir þennan lið byggir á fjölmörgum svokölluðum SEO-þáttum. En markmið þeirra er að gera vefinn þannig úr garði að hann komi sem best út í leitarvélum, s.s. Google. Þessi einkunn byggir á því hversu vel tæknileg uppbygging vefs styður þá þætti sem leitarvélar horfa til. Er t.d. samhengi á milli lýsingar á innihaldi síðu og raunverulegu efnislegu innihaldi hennar, hversu hraður er vefurinn í snjallsíma og hvernig er virkni vefsvæðisins í snjalltækjum?
Algengar spurningar um skönnun opinberra vefja
Vefsíður opinberra stofnana, sveitafélaga og ohf.
Ábyrgðaraðilar vefsíðna hafa nú fengið skýrslu til að vinna úr fyrir fyrstu formlega skönnunina sem mun verða í fyrstu viku desember 2020. Framvegis verður skannað árlega að hausti. Ábyrgðaraðilum gefst því tækifæri til gera minniháttar lagfæringar fyrir fyrstu skönnun, t.a.m. brotna hlekki en hafa lengri tíma fyrir stærri breytingar sé þörf á slíku.
Já, stafsetning er eitt af þeim atriðum sem horft er til og mynda einkunn fyrir vefsvæðið.
Kennitölur er lesnar bæði með og án bandstriks.
Það er ekki tekið sérstakt tillit til íslensku varðandi ábendingar um langar setningar, enda langoftast hægt að stytta setningar.
Verkefnið er nú þegar farið af stað. Fyrsta skönnun vefjanna fór fram í október. Aðalskönnun ársins sem gefur endanlega einkunn fyrir 2020 fer fram 1. desember 2020.
Já. Vefir sveitarfélaga eru líka skannaðir.
Stafrænt Ísland vinnur að því að efla stafræna opinbera þjónustu. Eitt af viðfangsefnunum er að styðja opinbera aðila í að halda við og þróa sín vefsvæði. Stafrænt Ísland hefur tekið saman lista yfir 250 opinbera vefi sem verða teknir til skoðunar í ár og þurfa aðilar hvorki að tilkynna sig inn í verkefnið né bera kostnað af því að fá stöðumatið.
Á tímabilinu 2005 til 2017 var með reglulegum hætti framkvæmt mat á opinberum vefjum undir þessu heiti. Þetta verkefni hefur sama markmið, að styðja opinbera aðila í að halda við og þróa sín vefsvæði.
Skönnun miðar við meginvefsíður stofnana.
Slík tilvik eru sjaldgæf. Ef umsjónarmenn vefja telja að hlekkir séu ranglega taldir brotnir má endilega hafa samband við Stafrænt Ísland sem kemur ábendingum og upplýsingum til Siteimprove.
Það er gert með ýmsu móti, eða með því að skoða:
hvernig ferðast er um vefsíðuna, meta fjölda brotinna hlekkja, skoða hvort skjöl séu á réttu formi (s.s. pdf), telja fjölda stórra mynda (stærri en 1 MB) og meta það hvort efni er vel læsilegt
hversu notendavænt myndefni er og hvort það lengi þann tíma sem tekur að hlaða upp síðunni
hvort auðvelt sé að nálgast mikilvæga staði á vefsíðunni án þess að nota fleiri en 2–3 smelli frá heimasíðunni
Þegar talað er um Siteimprove „crawler“ er átt við hugbúnað sem skannar vefi. Skanninn tengist vefsíðum, fer yfir alla hlekki á öllum síðum og fylgir þeim þangað sem þeir benda.
Nei, verkefnið nýtir sér sjálfvirka skönnun til að meta virkni og gæði vefsvæða. Eingöngu er horft til útlits er varðar tiltekna þætti varðandi aðgengi svo sem notkun lita og stærðar texta.
Stafrænt Ísland hefur samið við Siteimprove, fyrirtæki sem sérhæfir sig í skönnunarhugbúnaði fyrir vefi, um að framkvæma sjálfvirka athugun (skönnun) á öllum opinberum vefsíðum og meta ákveðna þætti í gerð hverrar vefsíðu. Niðurstaða þeirrar athugunar er heildareinkunn samsett úr einkunnum fyrir aðgengi, gæði efnis og leitarvélabestun. Auk einkunna fyrir nefnda þætti fær hver aðili í hendur skýrslu um niðurstöðu skönnunar sem gefur innsýn í þá þætti sem mældir eru.